Paulet de Marselha
Provença
#8
Aras qu'es lo gais pascors 
Belha dompna plazensa 
Er quel jorn son belh e clar 
Ges pels crois reprendedors 
L'autrier m'anav' ab cor pensiu 
Marrimen et ab mala sabensa 
Razos non es, que hom deja chantar 
Si tot nom fas tan valens 

Aras qu'es lo gais pascors
Vengutz floritz e fulhatz,
Mi destrenh si fin'amors
Per lieys a cui mi sui datz,
Qu'autr' amor non puesc voler
Ni d'autra joi non esper;
E doncx s'amors no lim fai
Sovenir, per lieis murrai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Tant es nobla sa ricors
E sos belhs cors gent formatz,
Quel mielhers dels amadors
For' en lieis amar honratz
Que l'ames. Tan sap valer
Que de totz sap retener
Grat que vezon son cors gai,
Vas cui ai cor tan verai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Elh fina fresca colors
De sa clara plazen fatz
Vens de beutat las gensors,
El gais covinens solatz,
Qu'ilh a, lam fai tan plazer
Que no la puesc pro vezer,
Et aissam ten en esmai,
Tan m'abelis e mi plai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tant la dezir.

Mas trop m'enfoli folhors
Al prim que li grans beutatz
De sos huelhs galiadors
Fes mos huelhs outracujatz
Envejos de si, e per
Re no·n puesc mon cor mover.
E doncs cui en blasmarai?
Mos huelhs; qu'als blasmar non sai.
Las que nueit e jorn sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

E sil coms, on es valors,
De Proens', e pretz prezatz,
Me luenha de lieis, honors
Non l'er, e sai qu'es vertatz,
Que drutz non deu dan tener
A fin amic jorn ni ser,
Per qu·ieu no crei ni creirai,
Qu'el me tenha dan hueimai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

Al nobl' efan, on es sors
Fis pretz, que non es malvatz,
En Jacme, cui es doussors
Dars e tot so qu'als pros platz,
Prezen mon chan, quar per ver
Sap gent far tot son dever.
Mas de la belha cui ai
Dat mon cor, nol partirai,
Que nueit e jorn en sospir,
Tan l'am e tan la dezir.

Belha dompna plazensa
Vostra chaptenensa,
Don sui chaptenensa,
Tenc ades el cor,
E si tot m'acor,
Ges mos cors non sia
D'amar finamen
Vos, on que ieu sia,
E si tot no m'en
Jauzisc de fin cor verai
[...]
[...]
Devetz m'esser veraja.

Vostre cors m'agensa
Tant, quar ades gensa,
Que mos cors en mor,
E non ai demor
D'autra bell'amia.
E puesc a la gen
Dir que non etz mia,
Qu'al vostre cors gen
Mi dei cui amors m'atrai,
E d'amar vos no m'estrai,
Ni crezatz quem n'estraja
Per nulh mal qu'eu en traja.

Dompna de valensa,
S'eram faitz valensa,
Ja mais per nulh for
Non issirai for
De vostra bailia,
Tan la truep plazen
[...]
[...]
Quar tot quan vos platz mi plai,
Que res qu'ametz nom desplai,
Ni crezatz quem desplaja
Nulha res qu'a vos plaja.

Bella dona, ges no sai,
Quous puesca per nulh essai
Tochar jos vostra saja,
S'ans merces nous assaja.
Er quel jorn son belh e clar,
Vuelh ab conhdia
[...] st un vers [...] u sairet far
Ses maestria.
Quan per gauch del temps novelh
El bosc s'alegron l'auzelh,
Et ieu m'alegri, quar mi
Sovel iorn ser e mati
Be aman de la gensor
Que ten mor cor en doussor
Tal que nom sen
Nulh greu pessamen,
Quar am en luec tan valen.

En senhor dous ab amar
Sui tota via,
Que vei lieis cui tenc plus car
Que ren que sia,
Per que temen sieus m'apelh
Lauzan son gai cors isnelh,
Vas cui soplei et acli.
Et anc pueis pos que la vi,
Sa fina fresca color,
No dezirei autr'amor
Ni non aten
Aver iauzimen
Mais de lieis a cui me ren.

Ses cor morn me fai estar
La nueit el dia
Silh quem promes que, si dar
S'amor devia,
Dar la m·ia, don m'es belh
Qu·ieu estei en son capdelh
Per tostemps mais serven li
Lejals, humilhs, ab cor fi,
Dizen m'en vera lauzor.
M'aura ferm per servidor
A mon viven,
Quar non ai talen,
Mas de servir son cors gen.

Ges un torn nom puesc lunhar
De lieis que mi a
Mon cor ni puesc oblidar
Sa cortezia,
Que quan dejos son mantelh
Mi det rizen un anelh,
Li·n dei mi conques aissi
Que pueis mon cor no·n parti.
Mas tant es de gran valor,
Qu·ieu ai que no m'am temor,
Mas coralmen
L'am tan qu·ieu enten
Qu'amar mi degr'eissamen.

Son adorn belh cors ses par
Gai, cui jois guia,
No puesc ni sai tan lauzar
Quol tanheria.
Tan cum fai roza plus belh
Vezer que fuelh'en ramelh,
Fai plus bel vezer leis qui
Parla mielhs qu'autra e ri
Tan gen qu·ieu tenc a legor
Lo ris vezer, e vens flor
Qui eis d'aguilen
De beutat plazen
Silh de sa cara rizen.

Mon chant prezen
Al senhor valen
Del Baus, qu'en totz bes s'aten.
Ges pels crois reprendedors
Lauzengiers, cui desplatz chans
E gai solatz e valors
E largueza e bobans,
Nom dei tener de chantar,
Ans me dei mielhs alegrar;
Per qu'ab la gaja sazo
Vuelh far novelha chanso,
Quar amors m'a fag chauzir
En tal don nom puesc partir
Mon cor, e sai que tan val
Qu·ieu l'am ab temensa.

E qui fals lauzenjadors
Cre, non er ja benanans
Ni ja non aura secors
D'amor, ni pros ni prezans
Non er selh que vol renhar
Ab lur fals cosselh, e quar
Non pot nulhs hom far son pro
Que los crezon, ma razo
E mon sen e mon cor vir
Ves lieis on son mei dezir,
Quez a beutat natural
Plazen qu'ades gensa.

E si'm breu nom vens amors
Lieis de cui si fis amans,
A mon dan er sa colors
El dous ris el belhs semblans,
Qu'amors lam fai dezirar
Si que d'als no puesc pensar,
Ni anc, pos vi sa faisso,
Pueis mos cors ses lieis no fo.
Don morrai, si'm breu sufrir
Non denha qu·ielh puesca dir,
Cossi ab fin cor lejal
Li port benvolensa.

Pero tan m'es grans honors,
Quar l'am, que si tot m'es dans,
Ges per so nom vir alhors,
Ans es fis, ferms mos talans
En son plazer dir e far.
Quar viu de beutat ses par,
Mi ren e m'autrei em do
A lieis que ses guizardo
Vuelh mais lejalmen servir,
Sil platz, que d'autra jauzir,
Tostemps mais ab cor aital
Qu'autr'amors nom vensa.

E pus dizen en lauzors
Veras li sui mercejans,
Merces, de que totz bes sors,
M'en deu esser ajudans
De lieis cui me fa amar
Fin'amors ses oblidar
Son gen cors, qu'en sa preizo
Doussa mi te, don m'es bo
Tan que ges no·n vuelh issir,
E platz me, quan la remir,
Si que non puesc far jornal
Ab tan de plazensa.

Li gentil noble fait bo
De sel on tug bon aip so,
Son tan valen, cui que tir,
[...]
De mon senhor En Barral
Del Baus sa valensa.
L'autrier m'anav' ab cor pensiu
Per una ribeira en jos
Trobei pastora ab agradiu
Cors plazen, ab plazens faisos,
Que gardava anhels pres d'un riu
Soleta jost un bois folhos.
Saludei la·n mantenen.
Pastoreta, dieus vos sal
Pus qu·ieu lo vostre cors gen
Am per fin amor coral.
Elam respos humilmen:
Senher, dieus vos gart de mal
Et apres respos breumen:
De vostr'amor non mi cal.

Tosa, e d·ivern e d'estiu
Non vi tant belha com es vos
Ni tan azauta, per queus pliu
Que d'autra non soi envejos;
Per qu·ira volhatz que s'esquiu
De mi e sial cors jojos.
Et ajatz en chauzimen,
Dousa res plazen, c'aital
M'auretz trastot mon viven
Com sol fin amic lejal.
Elam dis que ges talen
Non ai d'amor, donc queus val,
Quar m'anatz tan enqueren?
Nous mou de sen natural.

Mas, sius platz, senher, digatz me
Del comte que Proensa te,
Per que los Proensals ausi
Nils destrui, qu·ilh nolh forfan re,
Ni per que vol ni cuj' aisi
Dezeretar lo rei Marfre.
qu·ieu non cre qu'el l'agues tort
Ni de lui terra tengues,
Ni cug que fos a la mort
Del pros comte de Artes,
Ni ges del sagramen fort
Nolh mier mal que N'ainaut fes
Qu'el morria, com mas ort
Noi te ni rendas ni ses.

Toza, per l'erguelh c'ab si
Lo coms d'Anjou, es ses merce
Als Proensals, elh clerc son li
Cotz e fozil, per que leu cre
Dezeretar lo rei que fi
Pres e valor fina soste.
Pero d'aitan me conort,
Que anc d'erguelh be non pres
Az ome, per c'a mal port
Venran lai, som par, Franses,
Sol c'ab los sieus ben s'acort
Lo valens ricx reis Marfres.
Pueis er el elh sieu estort,
Quelh clerc nos seran sotzmes.

Senher, aram digatz chantan
Del gentil enfan d'Arago,
Sius par que ja nulh temps deman
So que de son linhatge fo,
Pos que ric, jove, fort e gran
Lo troba hom e bel e bo.
Qu·ieu volria que ades
Demostres son valen cor
Als cobezes fals engres
Orgollos ab cui pretz mor
E caba [...]
Tro quels agues mes en l'or
[...] els gites
De nostre lenguatge for.

Toza, beus puesc dir de l'enfan,
Si deus salut e vidalh do,
Que ja per el patz no auran
Li sieu enemic ni perdo.
El Proensal restauraran
Per el lur barnatge, quar so
Envejos de lui e pres
Lo tenon ades del cor;
E quar te fin pretz en pes
E valor en son dreg for,
Volgra que dieus li dones
Del papa tot lo trezor,
Quar ieu me non cre qu'estes
Melhs la riqueza d'Ector.

Senher, ieu volgra de N'audoart
E del nobl'enfan ferm amor,
Pos cascuns ha bel cors galhart,
E que ama pretz e valor,
Quar s'abdui eron d'una part
Conquistan, defenden lo lor,
Poirion viure grazit
Per maintas gens e lauzat.
Pos abdui si son issit
D'un linhatge per vertat,
Ja l'uns l'autre non oblit,
Que mais en seran onrat,
E pels amicx obezit
E pels enemicx doptat.

Tozal reis d'Arago hi gart,
Silh platz, son pretz e sa honor,
Et ieu prec li que non ho tart,
Si tot s'a de bon pretz la flor,
Quar ja pueis non auran regart
De rei ni neis d'emperador.
E pos larc et eissernit
Son abdui e bon armat,
Nos tanh que vivon aunit
Per ver ni dezeretat,
Ans sion per els bastit
Tost tal joc e entaulat,
Don sion elm escroisit
E maint alberc desmalhat.

A l'enfan de pretz complit
Senher Peire, e amparat
Sion per el li faidit
De Proensa et onrat.

Tosa be m'avetz guerit,
Quar l'enfan avetz lauzat,
Quar non sai tan ben aibit,
A cui valors tan agrat.

Senher, per l'enfan grazit
Peire, de pretz acesmat,
Seran enquar enrequit
Maint paubre deseretat.

[...] arrit
Mas pel nobl' e [...]
[...] sbaudit
Quar fin [...]
Marrimen et ab mala sabensa
Vuelh er chantar, si tot chans no m'agensa,
Quar valors a preza gran dechazensa
E paratges es mermatz en Proensa,
Et ai enic
Mon cor per la preizo del pros N'Enric.

Ben deu esser marrida tota Espanha,
E Roma tanh e cove be que planha
Lo senador franc de bella companha,
Lo plus ardit de Burc tro en Alamanha.
A trop falhic
Quascus qu'el camp laisset lo pros N'Enric.

Tug l'Espanhol del Gronh tro Compostelha
Devon planher la preizo que ges belha
Non fo ni es d'En Enric de Castelha,
El reis N'Anfos, que tan gent se capdelha
Ab sen antic,
Deu demandar tost son fraire N'Enric.

Alaman flac, volpilh, de frevol malha,
Ja lo vers dieus nous aiut ni vos valha,
Quar a N'Enric falhitz a la batalha.
Aunid'avetz Alamanha ses falha,
Malvais mendic,
Quar sol laissetz el camp lo pros N'Enric.

Que per valor e per noble coratge
Mantenia N'Enricx l'onrat linhatge
De Colradi ab honrat vassalatge,
El reis N'Anfos ab son noble barnatge,
Quez al cor ric,
Deu demandar tost son fraire N'Enric.

No tanh a rei, quez a tan ric coratge
Quol reis N'Anfos e tan noble barnatge,
Lais estar pres home de son linhatge.
Doncs elh nos tric
Que no deman tost son fraire N'Enric.

Recrezensa faran e volpilhatge
Tug l'Espanhol, silh que son de paratge,
Si·n breu de temps no fan tal vassallatge
Don sion ric,
E paupre silh que tenon pres N'Enric.
Razos non es, que hom deja chantar
De so don a dolor e marrimen,
Mas mi cove en chantan remembrar
La mort del plus pro e del plus valen
Baro qu'anc fos mil an a en Proensa,
Qu'es mortz, don ai ira e malsabensa,
Quar elh era de totz bos aips complitz
E per los bos e pels autres grazitz.

A Proensal, vos devetz tug plorar
L'onrat senhor del Baus, quar veramen,
Pus l'onratz coms mori, a mi non par
Perdessetz tan cum ar, qu'anatz perden
De pretz lo fruit, la flor e la semensa
En mon senhor en Barral, don dolensa
Ai e mon cor, que tan fort sui marritz
Que ges non cug esser mais esbauditz.

E cavalher e donzelh e joglar
Devon venir en Proensa temen,
Quar selh es mortz que sabia renhar
Retenen grat de Dieu e de la gen,
Si qu'anc ves pretz nulh temps no fes falhensa
Ni anc nol plac nulh'hora recrezensa.
Car es pretz mortz e paratges delitz
En Proensa, quar elh lor es falhitz.

Ni eu las mais no cug per ver trobar
Tan bon senhor, tan franc, tan conoissen,
Que tot aquo sabia dir e far
Qu'a senhor car cove et estai gen.
Eras es mortz. ai tan greu penedensa
Sufriran silh qu'avion benvolensa
Ab mon senhor En Barral, que auzitz
Era sos pretz per tot lo mon e ditz.

Dieus ques laisset per nos en crotz levar,
Per cui venran li bon a salvamen,
Li denh, sil platz, per merce perdonar
E l'acuelha en son renhe plazen,
Aissi com elh a bona chaptenensa
Aculhia en sa cort de plazensa,
El salv el gui aissi sanhs Esperitz,
Cum elh era a pretz capdelhs e guitz.

Si per l'onrat frug de bona semensa,
Quez a laissat lo pros bars en Proensa,
No fos, quez es de pretz sims e razitz,
Ieu me fora de chantar relenquitz.

De selh o dic cui es lo Baus gequitz,
Quar elh es sai de pretz sims e razitz.
Si tot nom fas tan valens
Faitz, cos tanhon ad amador
A far, chantar dei per amor
A cui sui obediens,
Que sai quez a tan de poder
Que tot so que fai, fai voler,
E si tost fai amar
Lo bas cum l'aut nil ric
Per qu·ieu [...]
A lei de fin amic
[...] m'agensa

[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...]
[...] enic
Quar sens la te ses par
De pretz, per qu·ieu ver dic
Lauzan sa captenensa.

Per qu·ieu no serai ja lens
A retraire sa gran valor
De lieis qu'a de beutat la flor
Ab gentils captenemens,
Ni nom puesc per re estener
De lieis amar, si tot doler
Mi fai e sospirar,
Em fai semblar antic,
Quar lo joi nom vol dar
Per quel gelos mendic
Venon en dechazensa.

A com trais gen doussamens
Lo cor din del cor ses dolor
Al prim que ieu vi sa color,
E sui li tan be volens
Que ges nom puesc aver lezer
Del sieu gentil cors pro vezer.
Don murrai ses tardar,
Quar fin' amors nom gic
Nulh autra dezirar,
Sil mals me fai destric,
Que mos cors per lieis sensa.

E fora de joi manens,
Sil belha plazens, qu·ieu azor,
Per languimen e per tristor
De lauzengiers maldizens,
Mi denhes per sieu retener,
O sivals qu'o fezes parer.
Pueis nom calgra doptar
Dels gelos lur prezic,
Quar tals me fai chantar
On fis pretz trob' abric
E valors mantenensa.

Mo senh' En Barral sap valer
Tan que ieu non ai pro saber
A sos grans faitz lauzar,
Tan son noble e ric,
Que pretz a fin e car;
E si vertat non dic,
De joi aj' ieu falhensa.