Los
tempses 
Formacion dels tempses regulars
Astúcias verbalas
Situacions temporalas usualas
LOS TEMPSES
La conjugason occitana utiliza cinc mòdes: l'indicatiu, lo subjonctiu, l'imperatiu, l'infinitiu e lo condicional; e mai doas voses: l'activa e la passiva. Cada vèrb a dos participis: present e passat. Los sèt tempses que s'emplegan dins la lenga nòstra pòdon èsser simples, compausats o subrecompausats.
Tempses simples:
— Present de l'indicatiu: parli.
— Futur de l'indicatiu: parlarai.
— Imperfach de l'indicatiu: parlavi.
— Preterit de l'indicatiu: parlèri.
— Present del subjonctiu: que parle.
— Imperfach del subjonctiu: que parlèssi.
— Present del condicional: parlariái.
Tempses compausats:
— Perfach de l'indicatiu: ai parlat.
— Futur anterior de l'indicatiu: aurai parlat.
— Plus-que-perfach de l'indicatiu: aviái parlat.
— Preterit anterior de l'indicatiu: aguèri parlat.
— Perfach del subjonctiu: qu'aja parlat.
— Plus-que-perfach del subjonctiu: qu'aguèssi parlat.
— Passat del condicional: auriái parlat.
Tempses subrecompausats:
— Perfach subrecompausat de l'indicatiu: ai agut parlat.
— Futur anterior subrecompausat de l'indicatiu: aurai agut parlat.
— Plus-que-perfach subrecompausat de l'indicatiu: aviái agut parlat.
— Preterit anterior subrecompausat de l'indicatiu: aguèri agut parlat.
— Perfach subrecompausat del subjonctiu: qu'aja agut parlat.
— Plus-que-perfach subrecompausat del subjonctiu: qu'aguèssi agut parlat.
— Passat subrecompausat del condicional: auriái agut parlat.
Cal remarcar qu'aqueles tempses subrecompausats, vist la pesantor de lor estructura, s'encontran pas en principi que dins la lenga parlada.
FORMACION DELS TEMPSES REGULARS
— Present de l'indicatiu:
— Futur de l'indicatiu:
Son las terminasons abreujadas del
vèrb aver al present: parlarai
= ai de parlar.
— Imperfach de l'indicatiu:
— Preterit de l'indicatiu:
— Present del subjonctiu:
— Imperfach del subjonctiu:
— Present del condicional:
ASTÚCIAS VERBALAS
Formacion dels tempses regulars
Astúcias verbalas
Situacions temporalas usualas
LOS TEMPSES
La conjugason occitana utiliza cinc mòdes: l'indicatiu, lo subjonctiu, l'imperatiu, l'infinitiu e lo condicional; e mai doas voses: l'activa e la passiva. Cada vèrb a dos participis: present e passat. Los sèt tempses que s'emplegan dins la lenga nòstra pòdon èsser simples, compausats o subrecompausats.
Tempses simples:
— Present de l'indicatiu: parli.
— Futur de l'indicatiu: parlarai.
— Imperfach de l'indicatiu: parlavi.
— Preterit de l'indicatiu: parlèri.
— Present del subjonctiu: que parle.
— Imperfach del subjonctiu: que parlèssi.
— Present del condicional: parlariái.
Tempses compausats:
— Perfach de l'indicatiu: ai parlat.
— Futur anterior de l'indicatiu: aurai parlat.
— Plus-que-perfach de l'indicatiu: aviái parlat.
— Preterit anterior de l'indicatiu: aguèri parlat.
— Perfach del subjonctiu: qu'aja parlat.
— Plus-que-perfach del subjonctiu: qu'aguèssi parlat.
— Passat del condicional: auriái parlat.
Tempses subrecompausats:
— Perfach subrecompausat de l'indicatiu: ai agut parlat.
— Futur anterior subrecompausat de l'indicatiu: aurai agut parlat.
— Plus-que-perfach subrecompausat de l'indicatiu: aviái agut parlat.
— Preterit anterior subrecompausat de l'indicatiu: aguèri agut parlat.
— Perfach subrecompausat del subjonctiu: qu'aja agut parlat.
— Plus-que-perfach subrecompausat del subjonctiu: qu'aguèssi agut parlat.
— Passat subrecompausat del condicional: auriái agut parlat.
Cal remarcar qu'aqueles tempses subrecompausats, vist la pesantor de lor estructura, s'encontran pas en principi que dins la lenga parlada.
FORMACION DELS TEMPSES REGULARS
— Present de l'indicatiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | i | as | a | am | atz | an | |
| 2 | bast | iss | i | es | ís | èm | ètz | on |
| 3 | bat | i | es | èm | ètz | on | ||
— Futur de l'indicatiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | ar | ai | às | à | em | etz | àn |
| 2 | bast | ir | ai | às | à | em | etz | àn |
| 3 | bat | r | ai | às | à | em | etz | àn |
Son las terminasons abreujadas del
vèrb aver al present: parlarai
= ai de parlar.— Imperfach de l'indicatiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | av | i | as | a | àvem | àvetz | an |
| 2 | bast | issi | ái | ás | á | am | atz | án |
| 3 | bat | i | ái | ás | á | am | atz | án |
— Preterit de l'indicatiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | èr | i | es | èt | em | etz | on |
| 2 | bast | iguèr | i | es | iguèt | em | etz | on |
| 3 | bat | èr | i | es | èt | em | etz | on |
— Present del subjonctiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | e | es | e | em | etz | en | |
| 2 | bast | isc | a | as | a | am | atz | an |
| 3 | bat | a | as | a | am | atz | an | |
— Imperfach del subjonctiu:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | èss | i | es | e | em | etz | en |
| 2 | bast | iguèss | i | es | es | em | etz | en |
| 3 | bat | èss | i | es | e | em | etz | en |
— Present del condicional:
| GROP | RADICAL | ENCLISI | TERMINASONS | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |||
| 1 | parl | ari | ái | ás | á | am | atz | án |
| 2 | bast | iri | ái | ás | á | am | atz | án |
| 3 | bat | ri | ái | ás | á | am | atz | án |
ASTÚCIAS VERBALAS
Encara
que pòsca paréisser dificil d'aprene tant de
formas verbalas, i a d'astúcias plan utilas per se'n
remembrar. Cal vos metre a la plaça dels òmes
qu'inventèron la comunicacion orala articulada. Soscatz del biais pus
logic e universal possible. Vos preocupetz pas que de l'auxiliar aver.
Es sens dobte un dels primièrs vèrbes
qu'existiguèssen dins
l'istòria de la lenga nòstra coma dins la de
totas las
autras. Aital es a mon vejaire lo mai simple, lo mai basic e lo mai
important de saber. Pr'aquò, son necessaris sonque tres
tempses: lo
present e l'imperfach de l'indicatiu e lo preterit. Perqué?
Perque la realitat
absoluda se limita a çò que vesèm e
çò qu'avèm vist. De la
rèsta, ne
podèm pas parlar qu'amb de perifrasas. Perqué?
Perque devèm nos imaginar una autra realitat
qu'existís pas de vertat. Lo futur es un d'aqueles monds
parallèls ont nos projectam cada jorn.
Las desinéncias del futur son tanben las del present d'aver. L'unica diferéncia ven de la tancadura de l'e al futur. Tot aquò se pòt explicar pel fach que lo futur es çò qu'avèm de far, qu'avèm l'intencion de far. En francés, coma en castelhan, en portugués o en italian, es çò meteis. Comparatz donc:
Cal senhalar que l'infinitiu d'un vèrb ajuda per anticipar sa conjugason al present, mas pas totjorn:
— -ar: i/as/a/am/atz/an
— -ir: issi/isses/ís/issèm/issètz/isson
— -er: i/es/∅/èm/ètz/on
— -re: i/es/∅/èm/ètz/on
— -eire: esi/eses/ei/esèm/esètz/eson
— -èire: èsi/èses/èi/esèm/esètz/èson
— -aire: asi/ases/ai/asèm/asètz/ason
— -eure: evi/eves/eu/evèm/evètz/evon
— -iure: ivi/ives/iu/ivèm/ivètz/ivon
— -ire: isi/ises/itz/isèm/isètz/ison
— -ure: usi/uses/utz/usèm/usètz/uson
— -uire: usi/uses/utz/usèm/usètz/uson
— -àisser: aissi/aisses/ais/aissèm/aissètz/aisson
— -éisser: eissi/eisses/eis/eissèm/eissètz/eisson
SITUACIONS TEMPORALAS USUALAS
Los esquèmas que sègon representan d'exemples de combinasons verbalas plan frequentas en occitan. Es a dire que balhan una idèa del parlar e son pas del tot de règlas rigorosas de s'aplicar a cada còp.
1. Present de l'indicatiu v present del subjonctiu:
— Vòli que vengas.
2. Present de l'indicatiu v futur del subjonctiu:
— Sabi que vendràs.
3. Present de l'indicatiu v perfach:
— Sabi que siás vengut.
4. Present de l'indicatiu v preterit:
— Sabi que veniguères.
5. Perfach de l'indicatiu v present:
— Ai vist que plòu.
6. Perfach de l'indicatiu v futur del subjonctiu:
— Ai vist qu'a plogut.
7. Perfach de l'indicatiu v preterit:
— Ai vist que ploguèt.
8. Perfach de l'indicatiu v plus-que-perfach:
— Ai vist qu'aviá plogut.
9. Perfach de l'indicatiu v present del condicional:
— Ai vist que plòuriá.
10. Imperfach de l'indicatiu v imperfach del subjonctiu:
— Sabiái que venguèsses.
11. Imperfach de l'indicatiu v imperfach:
— Sabiái que foguèsses vengut.
| AVER | PARLAR | ÈSSER | BASTIR | |
| INDICATIU | INDICATIU | INDICATIU | INDICATIU | |
| PRESENT | FUTUR | FUTUR | FUTUR | |
| Ieu Tu El, Ela, Òm Nosautres Vosautres Eles, Elas |
ai as a avèm avètz an |
parlarai parlaràs parlarà parlarem parlaretz parlaràn |
serai seràs serà serem seretz seràn |
bastirai bastiràs bastirà bastirem bastiretz bastiràn |
Las desinéncias del futur son tanben las del present d'aver. L'unica diferéncia ven de la tancadura de l'e al futur. Tot aquò se pòt explicar pel fach que lo futur es çò qu'avèm de far, qu'avèm l'intencion de far. En francés, coma en castelhan, en portugués o en italian, es çò meteis. Comparatz donc:
Occitan 
|
Francés
 |
Castelhan
 |
Portugués
 |
Italian
 |
| AVER |
AVOIR | HABER | HAVER | AVERE |
| INDICATIU | INDICATIU | INDICATIU | INDICATIU | INDICATIU |
| PRESENT | PRESENT | PRESENT | PRESENT | PRESENT |
| Ieu ai Tu as El a Nosautres avèm Vosautres avètz Eles an |
J'ai Tu as Il a Nous avons Vous avez Ils ont |
Yo
he Tú has Él ha Nosotros hemos Vosotros habéis Ellos han |
Eu
hei Tu hás Ele há Nós hemos Vós heis Eles hão |
Io
ho Tu hai Egli ha Noi abbiamo Voi avete Essi hanno |
| AIMAR |
AIMER | AMAR | AMAR | AMARE |
| FUTUR | FUTUR | FUTUR | FUTUR | FUTUR |
| Aimarai Aimaràs Aimarà Aimarem Aimaretz Aimaràn |
J'aimerai Tu aimeras Il aimera Nous aimerons Vous aimerez Ils aimeront |
Amaré Amarás Amará Amaremos Amaréis Amarán |
Amarei Amarás Amará Amaremos Amareis Amarão |
Amerò Amerai Amerà Ameremo Amerete Ameranno |
Cal senhalar que l'infinitiu d'un vèrb ajuda per anticipar sa conjugason al present, mas pas totjorn:
— -ar: i/as/a/am/atz/an
— -ir: issi/isses/ís/issèm/issètz/isson
— -er: i/es/∅/èm/ètz/on
— -re: i/es/∅/èm/ètz/on
— -eire: esi/eses/ei/esèm/esètz/eson
— -èire: èsi/èses/èi/esèm/esètz/èson
— -aire: asi/ases/ai/asèm/asètz/ason
— -eure: evi/eves/eu/evèm/evètz/evon
— -iure: ivi/ives/iu/ivèm/ivètz/ivon
— -ire: isi/ises/itz/isèm/isètz/ison
— -ure: usi/uses/utz/usèm/usètz/uson
— -uire: usi/uses/utz/usèm/usètz/uson
— -àisser: aissi/aisses/ais/aissèm/aissètz/aisson
— -éisser: eissi/eisses/eis/eissèm/eissètz/eisson
SITUACIONS TEMPORALAS USUALAS
Los esquèmas que sègon representan d'exemples de combinasons verbalas plan frequentas en occitan. Es a dire que balhan una idèa del parlar e son pas del tot de règlas rigorosas de s'aplicar a cada còp.
1. Present de l'indicatiu v present del subjonctiu:
— Vòli que vengas.
 |
||
 |
 |
|
2. Present de l'indicatiu v futur del subjonctiu:
— Sabi que vendràs.
 |
3. Present de l'indicatiu v perfach:
— Sabi que siás vengut.
 |
4. Present de l'indicatiu v preterit:
— Sabi que veniguères.
 |
5. Perfach de l'indicatiu v present:
— Ai vist que plòu.
 |
6. Perfach de l'indicatiu v futur del subjonctiu:
— Ai vist qu'a plogut.
 |
7. Perfach de l'indicatiu v preterit:
— Ai vist que ploguèt.
 |
8. Perfach de l'indicatiu v plus-que-perfach:
— Ai vist qu'aviá plogut.
 |
9. Perfach de l'indicatiu v present del condicional:
— Ai vist que plòuriá.
 |
10. Imperfach de l'indicatiu v imperfach del subjonctiu:
— Sabiái que venguèsses.
 |
11. Imperfach de l'indicatiu v imperfach:
— Sabiái que foguèsses vengut.
|
||
|
|
|