| 31
D'OCTOBRE
DE 2008 |
V.
II |
Fau
pas lo
mètge
ni mai lo
psicològ. Encara mens lo flic. Quand vos arriba un quicòm
d'aquestes, es de
mal dire çò que
cal.
Dins son primièr messatge, V. ja non parlava mai del
forçament.
Me contava sas causetas. Me
pausava de questions. Èra
estranh. Ela atanben. Convenguèri de sègre lo seu
ritme: m'aviá trobat,
me saupriá confessar lo restant de l'istòria. Li demandariái pas res.
Aviá pas besonh que l'interroguèssi que si que l'escotèssi. Fariái
bòla
a son arma.
A l'epòca, passavi plan de temps sus msn. Nos i
tornèrem encontrar pus tard. Lo solelh s'èra colcat.
L'italiana me voliá veire la cara, conéisser ma vila, ma
vida privada,
mos gostes musicals, çò que m'agradava e çò que non... res mai
que los
afars
qu'en general interèssan una chata de son atge.
Tanplan
me mostrèt la
sia fòto: èra una blondineta pro polida
apiejada
a la parabanda
d'un
pont. L'endeman, comencèt de secretejar. "Mi ha
obbligata a fare sesso
ma io non volevo. Per questo quando faccio l'amore sto male." Doncas lo
viòl èra pas tan recent. Aviá bagassat amb d'autres
dempuèi, los
primièrs venguts. Mas n'aviá pas avisat degun.
Lo filh de puta aviá
vint ans e ela a pena setze quand aquò s'escasèt.
M'expliquèt que ja
qu'èra lo seu garç e qu'es normal qu'un òme de
son edat aja
enveja de coïtar, s'èra calada.
Apondèt
que l'aimava. Jamai ne disiá pas tròp
a mesme
temps. Ela sentissiá mon inquietud mas li dolián
los remembres. Aital coma lo ventre...
| 30
D'OCTOBRE
DE 2008 |
LET
BYGONES BE BYGONES |
Òm recòbra
pas lo passat. O veni d'aprene a mon despens.
En octobre de
1997, la paura
revista clarmontesa RockSound
publiquèt un poèma meu
qu'aviái trobat en onor de la
cantairitz escocesa del grop american
Garbage. Me brembi qu'èra pelrossa,
prima
e subrebèla,
especialament
sus aquesta fòto que tant m'esmoguèt. Ne mostrava pas que la cara,
un
morranchon
de gabre foligaud,
e ça
que la me'n nasquèron catòrze vèrses
qu'envièri sul pic al corrièr dels
legidors. Èra mon primièr còp. Dins
la letra, i aviá pas ont abitavi d'aquel temps que si sul darrièr de
l'envolopa en cas que se perdèsse. Lo mes d'aprèp, me
carrèri de veire
mon sonet
al mièg
dels pauques autres messatges seleccionats per la
redaccion. Mas la mia jòia s'acabèt al descobrir qu'avián tanben
revelada mon adreça completa! Manquèt pas: al cap
de qualques jorns,
recebèri tot un fum de missivas
sonque
de la part de remirairises de
mon art. Me negavan de compliments e mai de mots
d'amor. N'i aviá de
pertot. Me sentissiái coma una sòrta d'estela e vau pas mentir: fa plan
de plaser! Cossí que siá, me crompèri los timbres
e comencèri
d'escriure a totas aquelas desconegudas que s'èran reconegudas dins las
rimas d'un inconegut. Ara que sabiái pas pus mal als jornalistas,
comprenguèri que las paraulas son encantadas e que del meteis
biais
que
los tèxtes de Kurt Cobain me podián far plorar, i aviá endacòm
de la
mia pluma de qué metre un còr en combor...
| 29
D'OCTOBRE
DE 2008 |
LO
CROCODIL OCCITAN |
Avètz ja marcat
cossí la carta
d'Occitània remembra lo cap
d'un crocodil qu'a la boca tancada e
regarda
cap a solelh
levant? Voldriái pas far conclusions a
la lèsta
quant al sens prigond d'una tala semblança ja qu'aquel sauri
es famós
per aver lo cais mai grand que las patas e la
coa tan longa coma la
rèsta del còs, mas cal admetre qu'es un animal popular e pas totjorn
tan maissant
dins l'inconscient collectiu. Per pròva, basta
de soscar
del Wally Gator dins lo dessenh animat o mai del pichon
Schnappi de la
cançoneta alemanda. E puèi sovenètz-vos del Leatherhead
de las
"Tartugas
Ninjas". Tanpauc oblidem pas Elvis e son mèstre Sonny Crockett
dins "Miami Vice". I a d'autres païses qu'an la forma d'un objècte o
d'una bèstia:
Itàlia e sa bòta amb Polha per talon; Irlanda e son orset amb
Ulster del còl a las aurelhas sens lo morre;
Somalia qu'es la Bana
d'Africa; Chile qu'es lo rastèl de l'esquina
de l'America del Sud;
Galas que revèrta una
tèsta de pòrc de perfil amb la peninsula de Sant Dàvid al bot
del
gronh.
Amb un pauc pus d'imaginacion — o d'ambicion
colonialista
jacobina,— se pòt argumentar que França cap
dins una mena
d'exagòn que
Dunquèrca, Estrasborg, Niça, Perpinhan, Baiona e Brèst ne serián las
sièis ponchas. Mas dins aqueste cas, de qu'empacha Índia de s'escaissar
lo lausange d'Asia? Cossí que vire, coma o ditz lo motet
anglés: la
beutat se tròba dins los uèlhs de
l'agachaire. E per çò qu'es de ieu, val mai una sola cocodrila
que
milanta
dalfins!
| 28
D'OCTOBRE
DE 2008 |
€19.16 |
De
qu'òm a uèi per vint
èuros? Aquesta es la soma qu'ai degalhada
al LeaderPrice d'Ònes lo
Castèl. Sabi pro que vos en trufatz mas aicí la lista de mas
crompas
amb lo prètz de cada article. Dins d'abòrd, cal dire que m'agradan
fòrça
las cerealas a quina ora que siá de la jornada, amb iogort o
lach. En general, las mescli dins un bòl
e me las mangi davant l'ordinator o la telè. Un sacon
de sèt cents cinquanta gramas de
borrilhs
de milh: €1.19. Un de boletas de milh al mèl: €1.69. Un de ris
confle
al chocolat: €1.45. Un paquet de mièg quilo de coissinets de
blat, d'avena, de milh e de ris garnits amb vanilha: €2.85. Ja son mai
de sèt èuros sonque per aquò! Coma cada
setmana, me soi acaptat una
plaqueta de chocolat. Aqueste còp èra de blanc amb avelanas: €1.69.
Ajustem-i
una pizza de cauquilhum:
€1.99. Sièis amborgueses
microondables per quand ai pas ni léser
ni enveja de cosinar:
€3.99. Quatre
bonhetas
de fragosta en promocion excepcionala per a pena €1.99. Fin
finala, quicòm qu'aviái pas jamai vist al supermercat — mas confessi
que passi pas tròp de temps a far de lecaveirina,— e que
m'a
tenguda
boca fresca: de cacauètas sucradas! Quant es lo plaser?
€2.32!
N'i a de pus cars, non? Cossí que siá, son nòu produches rasonables
dins una botiga especializada dins lo comèrci descomptat.
Non
pas
que siá pissaprim
mas me dòl
de donar
tant d'argent per de
causas
que ne còstan benlèu manco
pas lo quart...
| 27
D'OCTOBRE
DE 2008 |
L'R
FRANCESA |
Al tornar del supermercat
aqueste aprèp-miègjorn, soi tombat sul "Paion ven" del Seriòl,
qu'a
despart
d'èsser una cançon de las bonas, dinamica e
fidèla a la
tradicion musicala del país, mòstra una consequéncia plan
trista de l'influéncia exagonala forçada sul parlar
de las gents
d'aquí.
En efièch, es una mena de duò amb los de Nux
Vomica, lo grop de Niça.
D'un costat, i a los alpencs que son provençal es encara pur de tota
pollucion gallesa mentre
de l'autre s'entend una prononciacion
completament infeudada a las règlas pròprias
al dialècte de París coma
per exemple d'accents tonics que cason
sus la darrièra sillaba — çò que
los especialistas sonan d'oxitons,— e maitot l'r guturala
de qualques
pòbles del nòrd coma los alemands e los daneses. Òc, cal dire que dins
la boca d'occitans, aquela sonoritat òrra
per un idiòma eissit del
latin a pas luòc d'èsser. Cresi que mai
d'un trobador perdriá lo
babaròt
s'ausiguèsse
cossí sos descendents estròpian la lenga nòstra.
Pasmens, los "italians" se trufan dels "franceses" cap a
la fin de la
tura-lura
quand n'imitan lo biais de grassejar
coma s'escupiguèssen a
cada mot. Probable que ieu tanben soi pus afrancesat que mos parents e
que ni
pels esfòrces de la nacion de las tres montanhas e de las
doas
mars, l'autenticitat de las nòtas d'aquesta tèrra somesa al
prètz d'una violéncia fòra comun e de messorgas
renadivas,
es a far las espèrras.
Coma
totjorn, s'esperarà que siá tròp tard per se'n pentir...
Un jorn qu'èri sul forum del
site de SharedTalk ont se pòdon rescontrar
d'estrangièrs tà n'aprene
la lenga o mai li ensenhar la quita
sia, se dobriguèt lo fenestron
qu'anóncia que qualqu'un te vòl parlar en privat. Èra V., una
italiana de setze ans — la mitat de mon edat,—
e gaireben
tanlèu
me
donar son nom e s'entrevar de ma santat, me
demandèt l'adreça
electronica per poder conversar sus msn, qu'es veraiament
ben pus
comòde
e familiar per s'amigadar. La li balhèri
sens cap
de problèma.
Aviá legit mon perfil. Me diguèt qu'estudava lo francés a l'escòla e
que li agradava
fòrça.
Quant a ieu me fa la bala de professar
çò que
sabi. Cresi qu'ai la paciéncia e lo biais.
Pr'aquò la joventa acabèt de
ponchunar
e se botèt
a s'espandir.
Èra coma un mormolhadís. Èra coma
s'èrem sols a solelh colc. Me contèt quicòm
qu'aparentament la
tafurava.
Veniá de se separar de son amorós, un òme mai vièlh; sos
parents s'anavan desmaridar;
capitava
pas de sègre en classa e son ex
l'aviá violada. Degun èra pas al
fil. Èra verge. Èra contra. L'aviá pas
escotada. Ara li jurava qu'èra la femna de sa vida, que sempre dòl
pel
primièr còp e qu'es pas qu'aprèp que se comença de
sentir de plaser.
L'adolescenta li calguèt me daissar
que la sonava
sa maire per partir
en vila. Se fisava de ieu. Quasi me purèt
lo numèro de telefòn.
Maldespièch
del crèbacòr e de mos
principis, i consentiguèri. Dètz
minutas pus tard, recebèri un messatge sul portable. Èra ela...
| UN
TRÒÇ DEL MUR DE BERLIN JUST APRÈP LA FIN DEL RIDÈU DE FÈRRE |
| 25
D'OCTOBRE
DE 2008 |
BATALHAS
DE CAVALS |
La
crudeltat dels òmes aurà totjorn una longor d'avança sus sa
consciéncia. Aprèp los gals e los gosses,
ara batalhan los
cavals! Per d'argent, coma se deu. Pel plaser sadic de veire dos
animals s'entretuar tanben. Aquò se passa sus una illa de
l'archipèl de las Filipinas qu'aquela mena
de violéncia i es
normalament
enebida
per la lei en vigor dempuèi un desenat d'ans, per
un festenal automnal de salvatjariá qu'enfachina
la peissalha,
familhas amb
mainatges
compresas. Estacan una èga
de gèst
a la broa
d'un enclaus ont un parelh de mascles empusats
pel rut e subtats per de còps de fuòc
tirats
exprès, se pelejan per las favors de la
feme. Dins la vida
reala, los conflictes sexuals s'acaban d'esper
eles quand un
dels rivals cedís a la primieretat
de l'autre. Mai i aja
d'intimidacions e de tustes de vegadas,
lo sang raja
pas
jamai. Mas dins un ring, se crida pas seba.
S'amaga
pas. L'instint
s'assenhorís
de las bèstias. S'estima que milanta equids se mòron, se
mutilan o s'engarran sens que degun al
govèrn tempte d'empachar la
tenguda
d'aqueles espectacles tant indignes coma clandestins. Encara pièger: la
quita polícia que sa rason d'èsser fondamentala es justament de far
respectar
l'autoritat de la republica que la paga, i assistís e mai n'assegura lo
bon cors.
Quand la corrupcion de las fòrças de l'òrdre ajuda lo
pòble a pèrdre en tres quarts d'ora los sòus
que s'es esquinat per
se ganhar, lo profièch de la poderosa pega
locala monta coma un trach!
| 24
D'OCTOBRE
DE 2008 |
LO
LIDL NOVÈL |
S'obriguèt uèi lo Lidl nòu de
Rodés, just en fàcia de l'ancian. O sabi que l'entrepresa que i
trabalhi
n'a bastida
l'estructura d'alumini e plaçada la veirina.
Per far cort,
s'avètz idèa de raubar lo magazin pel davant, vos caldrà
plan de
paciéncia que cada carrèu de fulhetat doble pesa mai de dos cents
cinquanta quilogramas. Tant val dire qu'aquò dona léser
de pensar! Lo
parcatge es estranh per un supermercat: a
luòga d'embetumat, es
pasimentat.
D'unes que montèron exprès de Tolosa passèron mai de doas
mesadas a damar lo sòl per i pausar
centenas de blòts de molons
ja
juntats d'un mètre carrat cadun. Per çò qu'es de l'espaci de venda, cap
de suspresa: coma totas las autras ensenhas de descompte, las seccions
se sègon e se revèrtan. Los produches i
s'empilan del beure — aiga,
alcoòl e refrescum,— a çò pels
animals domètges, dins l'òrdre
invariable e monotòn que d'encamisats americans de las annadas
cinquanta metèron en plaça per las generacions de consumeires futuras.
Aicí sèm: lo monde, aquel tropèl de
pòrtamonedas corredisses que
crompan de la meteissa manièra que sos aujòls
pregavan. Sembla qu'ara
lo dimenge tombe un jorn pus lèu. De practica
venguda del Roergue tot
se ronça
sus la botigassa coma s'èra la darrièra del
finimond.
Lo comèrci a sos drogats qu'espèran e mancan pas
jamai d'eveniments coma aqueste. Tant i a.
Mentretant, nos sometas pas
a la temptacion mas desliura-nos del mal. Amèn.
| 23
D'OCTOBRE
DE 2008 |
A
INCHJESTA CORSA |
Es verai que lo pòdi pas
sentir, aquel Christian Clavier que me rementa
lo president Sárközy:
cambacort,
estressat e resolgudament parisenc dins lo ton coma dins
l'aire. Amb aquò que son amics dins la vida e que lo primièr faguèt
servir l'influéncia politica del segond per mudar lo coordinator de las
fòrças de seguretat de l'Illa de Beutat aprèp l'envasiment
de sa maison
per
d'independentistas locals, lo marrit actor se dobla d'un òme
fals.
"L'enquête corse" es un film mediòcre adaptat d'una benda
dessenhada
megièra.
Alara perqué ne tractar? Perque mòstra tot un fum
de luòcs
comuns e de prejutjats que los mediàs francimands
s'agradan
d'espandir
pel ben suprèm de la sacrosanta republica. Nòstres amics insulars i son
presentats coma de terroristas del
dimenge, esquerrencs e bestiauds,
que sa sola activitat es de far petar
las gendarmariás e los ostals
dels paures continentals. I pareisson de fug-l'òbra
endarrierats
e
passadistas que jaupan de cançons dins un patés
folcloric que degun de
civilizat compren pas. I semblan d'escròcs de cadajorn, de
ventres-negres
gorrins
e violents que parlan mens la lenga que non
l'escupisson.
Pr'aquò, coma amb lo mite del brave salvatge de qualques
sègles enrè, del temps que los europèus s'enanavan portar la bona
paraula a còps d'espasa e de fusilh als indians d'America, per tan
rebèls e capbords
que son, mai eles se pòdon encara
salvar. Es que soi
l'unic a me rendre compte qu'òm nos pren per de cons?
| 22
D'OCTOBRE
DE 2008 |
ELOÁ
ES MÒRTA |
L'adolescenta qu'èra estada
raubada
per son ancian fringaire, defuntèt
a l'espital dins la nuèch
sabtina. La bala
que la toquèt
en plen cap
a causada la mòrt cerebrala de la paura Eloá. Lo murtrièr,
qu'admet d'aver fach fuòc sus son ex-amigueta
e mai sus Nayara, sa
brava
companha
que prenguèt sus se de tornar a l'apartament aprèp sa
primièra desliurança, tanben tirèt
sus un policièr abans d'èsser
mestrejat
a còps de punh. Malgrat lo pes de la
pèrda, la familha de la
victima a largament facha dona dels
organs: los palmons, los
rens, lo
pancreàs e lo blanc dels uèlhs. De fetge e de
còr, la malaürosa n'aviá
tragicament mai que se'n espèra de qualqu'una de son atge.
Ni
per voler
justícia per la sia filha, madama Pimentel afirma d'absòlvre
son
assassin. Va fins a descargar las tropas d'assaut de quina
que siá responsabilitat. Res qu'al nom de la fe crestiana e
perque sap
qu'ara la frucha de sas entralhas se tròba endacòm
de melhor. Unas dètz
mila personas an seguit lo cortègi funèbre, picant
de las mans al
passar de la caissa. La fòrça d'una maire,
umila dins lo sofriment pus
indegut,
bona per qual l'a just esbudelada, digna entre milanta
agaches,
me tira de lagremas e me reconcília amb la natura umana.
Probable que seriái pas tan nòble e pacient coma ela. Portar per
mesadas la carn de sa carn, la veire subte
partir per tot jamai a
l'edat dels
primièrs potons, al temps que la vida
comença, e ça que la quitar
pas
de creire que l'amor val mai que l'asir...
| 21
D'OCTOBRE
DE 2008 |
FLÙR
NA H-ALBA |
Mai
siá pas ben grand, un bocin
de mon còr es demorat endacòm
entre los Penins e las Ebridas. I aurà
totjorn quicòm de ieu de perdut entre las ribas del lòc
Lomond e las
plajas d'Aberdeen. De perdut o puslèu
de trobat. Es sempre estat un
sòmi
d'enfant de i anar. Quò s'explica pas. D'unes raivan
de traversar
los Estats Units, d'autres tenon a pujar
lo mont Everest mentre
qu'encara son pro valents per o far. Sabiái
pas gaire
perqué mas lo
país del poèta lauraire me pivelava.
Ja que soi
lemosin, deu èsser la mitat celtica de ma latinitat. Cossí que siá, èra
lo Ben Nevis l'Imalaia meu; l'A82 èra ma rota 66. Una associacion
caritativa caledoniana qüadricentenària que sa tòca
es d'ajudar los
seus que son sens
ostal
o trabalh a Londres, a lançada una enquèsta d'opinion per veire
quina cançon representa melhor la patria. Contràriament a çò que se
podiá esperar, "Auld Lang Syne", qu'es sens cap de
dobte
la pus
coneguda
e revirada
de pel mond, figura pas dins la lista sarrada.
Ni
mai l'encantarèla
"Flower of Scotland" que los rugbiejaires d'ambedós
emisfèris crentan tant coma l'haka
neozelandés. Cal dire qu'aquesta es
plan recenta — a pena quaranta un ans,— e ça que la s'impausèt al còr
de las gents, del meteis biais
que lo "De cap tà l'immortèla" dels de
Nadau. N'i a que li repròchan d'èsser contra los angleses mas l'istòria
dels escoceses, de grat o per fòrça, i es plan ligada. Aital coma la
quita
nòstra a la colonizacion francesa...
| 20
D'OCTOBRE
DE 2008 |
AQUÒ'S
L'ISTÒRIA D'UN TIPE |
Fa gaireben
vint-e-dos ans que
l'umorista Coluche se moriguèt dins un accident de mòto al sud
d'Occitània que n'i a encara fòrça que creson que foguèt mièg — o pus,—
provocat pel poder en plaça. Fins ara manca al pòble que li agradava
tant e que se fisava d'el per venir lo futur president de la
Republica,
e mai aguèsse lançada l'idèa sonque per rire. Coma disiá, "quitarai
de
far de politica lo jorn que los politicaires quitaràn de far los
comics." Lo menaire del camion que li
barrèt lo camin denoncièt la
velocitat excessiva del parisenc mentre lo rapòrt oficial de la polícia
concluguèt qu'aquesta èra exactament de 55,16 quilomètres a l'ora.
Vertat es que dètz-e-sièis del cent de l'electorat ja se declaravan
dobèrtament en favor de l'òme de la salopeta raiada
blava e del camison
jaune.
Recebèt de menaças de la part de mai
d'un partit. Èra susvelhat
pels servicis secrets. Mas aviá pas paur de res. Aicí lo tèxt de la sia
crida:
"Apèli los pigres, los merdoses,
los drogats, los alcoolics, los pedés,
las femnas, los parasits, los
joves, los vièlhs, los artistas, los presonièrs, las gorrinas,
los
gafets,
los negres, los pedons, los arabs, los franceses, los pellongs,
los fòls, los travestits, los ancians comunistas, los abstencionistas
convencuts, totes los que comptan pas pels politicaires... a me votar,
a
s'inscriure dins sas comunas e mai a espandir
la nòva.
Totes amassa
per
li fotre
al cuol amb Coluche, lo sol candidat qu'a pas cap de rason
de
vos mentir!"
| 19
D'OCTOBRE
DE 2008 |
RAI
DELS DALITS? |
Índia, qu'amb sos tres milions
de miliards de dolars annuals es la quatrena poténcia economica
mondiala, es pas gaire coneguda coma exemple de
democracia. Mas tant
se'n pòt dire de Grand Bretanha, de China, de Russia, de França o dels
Estats Units que ni per escarnir los dreches umans
sus un nombre de
ponches, forman part del conselh permanent de l'Ònu. En seguida de
l'independéncia dels colons angleses en 1949, lo govèrn de Nòva Delhi
rendèt
illegala la discriminacion basada sus l'apartenéncia a quina
de
las quatre castas que compta lo sistèma antic del varna. Lo primièr
òrdre es sacrat: es lo dels bramans, que son los prèires e los
ensenhaires. Lo segond es temporal e reünís la noblalha,
los guerrièrs
e los foncionaris. Lo tresen es corporatiu: englòba los clans dels
menestrals,
dels mercands, dels païsans e dels pastres.
Fin finala, lo
darrièr, qu'es tanben lo mens considerat d'entre totes, es devolut
als
servicials.
Pr'aquò ne demòra un qu'es sempre estat fòra de la societat
soscontinentala: los intocables. Los dalits,
que son literalament los
empachats
o los oprimits, son aqueles que se cargan de la bassa
besonha.
Son eles qu'escuran las fòssas septicas a
la man e sens gessa
proteccion dins las vilas ont i a pas de toats.
Recebon pas d'argent
per salari que si de granas. Las filhas que trabalhan dins los
ostalasses
son regularament violadas per un o mai d'un òme ric. Ja
qu'an pas d'estatut legal, per qué far denóncias a la polícia?
| 18
D'OCTOBRE
DE 2008 |
ELOÁ,
NAYARA
E
LINDEMBERGUE |
Aurà durat cent oradas, lo cas
de sequestracion privada mai long del país. Ièr al ser, las fòrças
especialas de la polícia militara brasilièra intervenguèron per desliurar
los ostatges. Al cors de l'operacion que s'acabèt
a las dètz, Eloá, l'ex-amigueta de quinze ans del
raubaire, se prenguèt doas
balas: la primièra, que lo mètge poguèt pas traire
sens comprometre
la vida de l'adolescenta, li atenguèt lo costat drech del cap
e li
faguèt pèrdre de massa encefalica; la segonda se
fiquèt dins l'engue.
An causit de daissar la joina victima dins son comà
artificial e sabon
pas encara se i aurà de secutge medical grèu. Nayara,
la companha
de la joventa,
qu'amb l'acòrdi del negociaire e de l'ierarquia oficiala, s'èra tornada
balhar
al dessenat
en cambi d'una redicion sens violéncia, tanben
foguèt nafrada
per un tir perdut que la tustèt en plena tèsta e li
petèt
una dent, damatjant los teissuts del nas e del pòt
d'amont. Va
passar los seissanta jorns que venon a l'espital e li caldrà far de
cirurgia estetica tanlèu sortida. Lindembergue s'èra mostrat
extrèmament
nerviós abans l'envasiment de l'apartament per las tropas del Gate,
podrejant
los quites jornalistas e refusant de complir
sa part del
pache
polemic amb los representants de la lei. Una bomba d'efièch
moral — que se sap pas s'èra fumigèna, lumigèna o lacrimogèna,—
serviguèt de senhal als comandos qu'intrèron per las fenèstras e la
pòrta a l'ausir un còp de fuòc qu'èra pas
d'eles. Lo criminal es
indemne e salve e segur. El...
| 17
D'OCTOBRE
DE 2008 |
LO
RAINAL E L'ENFANT |
Es una mena
de faula
modèrna
entre una manideta de dètz ans e un guèine
feme per la natura encara
salvatja qu'entorneja un ostalet
perdut al bèl mièg de la montanha
alpenca. Lo realizator francés Luc Jacquet, qu'es plan celèbre per son
primièr film "La marcha de l'emperaire", rodèt
las tantas scènas
exterioras sul planòl de Retòrd, dins lo
departament d'Ain, que lai
passèt sas primièras bragas, e mai dins
Abruç, en Itàlia. Tot comença
amb una passejada darrieròla: la nena,
que rebala
la sia bicicleta sul
camin joncat
de fuèlhas mòrtas apercep l'animal a temptar d'agafar
un
darbós.
Entre la filha rossèla e la bèstia nais
d'atrach mesclat de
curiositat e de mistèri. Lèu, a dich
de paciéncia e de rescontres
fracassats,
aprèp d'ajuda mutuala tanben, quò se tresmudarà
en
amistança. Cada jorn se fa una descobèrta. Un fau vièlh ven l'ajustador
d'aquelas innocéncias solitàrias, lo jonhent
de doas fòrças pivelairas
e semblantas que nosautres adultes acostumats a la vida impersonala de
la societat neocapitalista, entendèm pas pus gaire:
l'enfància e la
fauna.
Lo respècte qu'unís las protagonistas, los rainalons dins la tuta,
los
caçaires e las trapèlas empoisonadas, l'atac
afamat del linx dins la
nèu de l'ivèrn, lo pè copat e l'atenda
longassa, l'entrepan que servís
de privadiá, l'eriçon golard,
lo campairòl
que fa de fum, l'ors brun que se
cresiá desaparegut per annadas... tot fins a l'error finala tanta umana
coma tragica
dona de sorire e de somiar.
| 16
D'OCTOBRE
DE 2008 |
FIULÈRON
LA MARSELHESA! |
I a de còps
coma arser que la
bestiesa
d'unes pòbles m'enràbia mai que de costuma.
Alara qu'Henry e
Benzema, d'origina magrebina, balhavan la victòria a França, degun
aviá
pas enveja de festejar. De segur significava lo manten d'en Domenech al
cap de la seleccion tricolòra mas çò pièger foguèron las bramadas
animalas e vontablas dels partisans
tunisencs a l'enta de l'imne
nacional gallés. Ai verificat: es la
tresena fes qu'aquò se passa. Las
primièras doas tanben aguèron luòc a París, contra Argeria e Marròc. En
soma, d'ancianas colonias africanas qu'an pas cap de respècte per la
Marselhesa e que crentan encara mens d'èsser punidas
per çò qu'es un
afront violent a la republica bicentenària. Mas ont la raça negra
causís de bastir quicòm de positiu sus la
vergonha del passat, los
arabs aiman mai de cercar brega en
cò meteis de sos òstes. Los mots me
mancan. Totes ne parlavan aqueste matin. L'ofensa es immensa, quitament
pels que se'n foton del fotbòl. De per
la politica exteriora
intervencionista de son govèrn, los americans son mai expausats. Durant
la Copa de las confederacions de 2003, los espectators de Sant Estève e
de Lion se desondrèron en fiular
los estatsunidencs e lo cant de la
bandièra estelada. Los mexicans los imitèron dos ans pus tard e mai
los angleses abans un combat de bòxa. La responsa pus
bèla, la faguèron als montrealeses per una partida d'oquèi sus glaç:
se quilhèron
per Ò Canadà e piquèron de las mans!
| 15
D'OCTOBRE
DE 2008 |
MA
PRIMIÈRA PRESA D'OSTATGES |
Aluqui
la telè. Son sèt oras
manca vint. Canal 179: Record News, la cadena d'informacion de
contunh
brasilièra. Mòstran lo plan fix e sarrat d'un donajorn
mièg tancat
entre doas fenèstras de las cortinas trachas.
La camèra zoma enrè
qu'ara vesèm un immòble d'abitacion blanc demest
d'autres. Sèm en Santo
André, al sud-èst de la capitala paulista.
Sèm en dirècte. La
jornalista resumís la situacion pels qu'acaban
d'arribar: un òme de
vint-e-tres ans retén un parelh de mainadas
en ostatges, son anciana
amigueta,
qu'es una adolescenta de quinze ans,
e la sua mestressa a domicili. Aparentament es un crim passional, ja
que la
domaisèla rompèt aprèp tres annadas
d'una vida compartida que la morala
repròva, e que ni
per
totas sas promessas d'amor etèrn, lo galant
remandat
capitèt
pas de la
reconquistar. Fa pus de vint-e-cinc oras que las garda aital
embarradas.
Al començament, la familha e la polícia temptèron de lo
rasonar per telefòn mas lo dessenat finiguèt qu'atudèt
lo mobil. Las
fòrças de l'òrdre, que son tras qu'entraïnadas per aquel
tipe de
sequestracion dins un país que lo raubatòri
se practica de pus en pus
sovent, se son posicionadas a l'entorn, prèstas per s'entrepausar. Lo
gus
es armat. A fach fuòc suls reportaires e las tropas especialas. Un
negociaire retirat explica çò qu'a las victimas li cal pas cap
far. Me demandi s'ausisson mas subretot quant de
temps aquò va durar e
cossí se va terminar. Veire es pas preveire.
| 14
D'OCTOBRE
DE 2008 |
ARTE,
BBC WORLD, EURONEWS, FRANCE5, RAI NEWS, RECORD
NEWS, RTPI, TVEI |
A
ieu m'agradan plan las
cadenas televisualas de documentaris e d'informacion. Aimi d'aprene a
tengut, de las darrièras nòvas
del mond politic, economic o mai
esportiu a cossí los grècs antics faguèron sens
ordinator ni grua per construire en mens d'una decennia una meravilha
d'arquitectura
tala coma lo temple del Partenon denaut
del famós acropòli d'Atenas
mentre i a ja pus de trenta ans que lo temptan de
tornar bastir sens ne
desacaptar
totes los tantes secrets. Puèi
qu'existís pas res en
occitan, me cal contentar de çò qu'Orange m'ofrís amb l'abonament
internet e n'es pas fals de dire qu'òm es sonque
embarrassat per
causir: Arte o France5 pels reportatges culturals, Euronews o BBC World
per d'actualitats qualitosas e seriosas, e Rai News, TVE Internacional,
RTP Internacional o Record News per repassar
mon italian rovilhat,
melhorar mon castelhan, m'acostumar a l'accent de Portugal
o pèrdre pas lo contacte amb Brasil e lo país paulista.
Quina
escasença!
Manca pas pus que d'estacions d'Irlanda e d'Escòcia per que
mon plaser siá total. Los joves d'auèi sabon pas cossí son astrucs
de
poder zapejar d'un
continent a l'autre, d'una lenga a l'autra, d'una
cultura a l'autra. Quand èri de son temps,
lo sol biais
qu'aviái de
legir o d'escotar d'anglés, per exemple, aquò èra de me desnistar
una
edicion de l'abans-velha del Guardian o de la revista Time, o mai de me
crompar de CDs o de caissetas vidèo en version originala sostitolada...
| 13
D'OCTOBRE
DE 2008 |
ARSÈNI
VERMENOSA |
Entre los felibres, Arsèni
Vermenosa foguèt lo primièr majoral
d'Auvèrnhe. Èra nascut lo 26 de
setembre de 1850 dins la comuna d'Itrac, prèp d'Orlhac, e
se moriguèt a
seissanta ans. Ja que son paire fasiá comèrci d'espècias en Espanha,
s'enanèt passar lo tèrç de la sia vida a Toledo, en Castilha. En 94,
venguèt lo capiscòl
de l'Escòla Auvernhata que foguèt creada
amb
d'aparar la lenga
nòstra, en particular a travèrs sa revista "La
Cabreta".
Publicarà dos recuèlhs de poèmas en occitan, "Jos la clujada"
e "Flor de brossa" que ne son traches
los vèrses aquestes: "Nautres,
que sèm lo
Naut-Miègjorn, Cantau, Avairon e Losèra, parlam tanben la lenga fièra
de las anticas corts d'amor, la lenga d'òc, la lenga maire, e sus aquel
punt, Lintilhac e Farja, dos enfants d'Orlhac, an desjà
fach lusir
l'esclaire.
Sens se'n avregonjar jamai, dels
capelans
de granda marca
l'an parlada, e mai d'un monarca que cresiá pas parlar patai.
Un patai
aquò!? Me fan reire. Quau o ditz n'es qu'un abaiant,
un tròç de
francimand parpand que batalha
sens res sabeire.
Lenga destronada
benlèu;
disi pas non, mas lenga en vida, e que, jols pès que l'an
trupida,
torna quilhar
lo front vèl cièu!
Non! Per çò qu'es anat al
pòble, aquel lengatge n'es pas mòrt: lo pòble que lo parla es fòrt, e
el es d'un sang fièr e nòble. Donc, en avant, lo País Naut! En avant
ambe
la Gasconha, e totses les
mascles de ponha del crane
país
provençau!"
| 12
D'OCTOBRE
DE 2008 |
10,000
BC |
Entre anacronismes e mascanha
factuala, lo realizator alemand Roland Emmerich pròva un còp de mai
qu'es una mena de gemèl
de Luc Besson. Coma se n'i aviá pas pro
d'un sol!
M'arraca
de soscar
que çò pièger
del cinèma american ven de París e
d'Stuttgart, e que ni per se ganhar de milions de
dolars a far de
filmes sens chuc ni muc, lo tal de
George Lucas a faches d'emuls pus
fadinhauds
e fadinchauds
encara. Aqueste que veni d'agachar deròga pas
a
la règla: cal pas far lo zoologista per saber que l'elefanta mai vièlha
mena lo tropèl e qu'estant que davalan
dels quites
mamots, las
referéncias al mascle dominant son tras qu'inversemblablas. Puèi, se
comencèt de fargar los metals coma lo
coire, l'aur, lo bronze e lo
fèrre un
brave mila ans aprèp la data que l'accion se debana.
D'autra
part, ja que la temperatura nuechenca dins lo desèrt
sovent passa jol
zèro, me demandi cossí fan los guerrièrs per dormir amb tan pauc sus
l'esquina. Dins una scèna, se pòdon veire de cartas estampadas
sus de
papièr mentre los egipcians inventèron pas lo papirus que seissanta
cinc sègles pus tard. Per acabar, donat
que la conquista mai bèla de
l'òme èra pas encara domda, los cavalièrs an pas
luòc d'èsser. Quant a
l'intriga meteissa, pareis aquela de la màger
part de las
superproduccions californianas, transpausada a l'epòca preïstorica, amb
un eròi coratjós, una polida dròlla,
l'amic que se mòr a la fin e lo
mond entièr desbarrassat de sos maissants...
| 11
D'OCTOBRE
DE 2008 |
14,
CARRIÈRA DE LA COMTESSA CECÍLIA IV
|
Al
solide es l'afar que mai me
tafura
aquestes jorns. N'i a per rire mas quand fas
pas cagar degun e
qu'ensajas
de te viure la vida tranquil, totes semblan de se jónher
per
t'emmerdar.
A causa qu'aièr me calguèt trabalhar
l'aprèp-miègjorn per
recobrar
lo pont avenidor de
l'onze de novembre, me foguèt pas possible
de parlar amb mon banquièr, qu'es tanben mon asseguraire, per me
garantir l'apartament novèl. Grand gaug que la
proprietària n'es plan
brava.
Li balharai
l'atestacion d'aquí pauc. A la Banca Populara
Occitana de Rodés — la sola qu'a pas vergonha del País,— daissèri las
entresenhas
necessàrias a una cèrta Bénédicte e faguèri lo palhassa
sens o voler. D'en primièr, comprenguèri pas çò que me diguèt e me
botèri
a la sègre que voliá que l'esperèsse! Puèi, al dintrar dins son
escrivaniá,
li cauciguèri
lo talon de la cauçadura e fin finala, me
trompèri
de numèro qu'a la plaça de telefonar a la dama de l'estanci,
sonèri
dos còps la quita conselhièra financièra!
De temps en temps, me
pensi qu'aquò ajuda pas de se levar a sièis oras manca cinc cada dia de
la setmana e mai lo dissabte. Tota faiçon, quand seriái pas tròp
desgordit
lo matin, la bona umor me defauta pas jamai. Aprèp aquelas
bofonadas, m'enanèri a la pòsta enviar a la tanturla
una letra bilíngüa
en recomandat amb acusat de recepcion. Plan sabi qu'ela es tant
afrancesada qu'a pas gessa idèa que s'escriu lo patés
dels pèterroses.
Cara Madama, bon debit!
| 10
D'OCTOBRE
DE 2008 |
14,
CARRIÈRA DE LA COMTESSA CECÍLIA III
|
Me
soi trobat un autre
apartament, rasi l'avenida de Bordèu, dins
un barri
tranquil que i a
pasmens
bèlcòp de joves. Aviái vista l'anóncia dins lo jornal gratuit e
temptèri mon astre. Una dama respondèt e
convenguèrem d'un rendètz-vos
per l'endeman a las sièis e mièja del ser. Mas m'enganèri: envèrs
de me
gandir al 34 de la carrièra,
esperèri vint minutas entre lo 12 e lo 16
que sabi pas perqué me pensavi qu'èra lo 14 que m'aviá dich
ela. Cossí que siá, li
telefonèri sul portable e arribèri al bon
numèro. M'agradèt l'ostalici que lo primièr vesin
que lai crosèri
foguèt un
collèga meu que tanplan i lòtja
e me'n diguèt de ben. La proprietària e
ieu nos entendèrem d'intrada e de tant que conversèrem — mai de doas
oradas!— quasi
m'oblidèri d'obrir la fenèstra de darrièr. La cosina tresplomba
un òrt
tengut coma se deu per un dels abitants, lo membre
principal recep
bravament
de lutz, la sala d'aiga es pus petita que i a pas de
banhadoira mas si una docha. Lo tot es tras que
net e val tres cents
èuros al mes, cargas compresas. I vau demorar a comptar del 1èr de
novembre, e mai me calga contunhar de pagar ambedós
loguièrs dusca
a
la fin de la durada del preavís. Ne soi tan descorat
d'aquí que m'es
egal de far lo sacrifici d'aqueles sòus.
Puèi me recobrarai la caucion,
s'aquela puta de tanta me fa pas flica.
A, parlèri amb lo sindic e li
contèri mos malaürs e los abuses de na
Caila qu'a mai d'argent que
d'umanitat dins las venas, coma fòrça monde...
| 9 D'OCTOBRE
DE 2008 |
14,
CARRIÈRA DE LA COMTESSA CECÍLIA II
|
Aprèp
aquela temptativa de fraccion, l'intimidacion contunhèt. Ja qu'acaba la
jornada abans ieu, lo monsuròt d'enbàs fasiá
exprès de garar sa
veitura a ma plaça o mai de galís per me blocar la
pòrta. Sonque per me
far cagar. Lo gus es jove: li perdoni. Se crei
encara dins la cort de
l'escòla. Mas ne cal ben mai per m'inquietar. I a dètz meses, faguèron
de trabalhs exteriors de mon costat de l'ostalici,
quicòm de veire amb
lo tech. Puèi aguèrem
un ivèrn plan plujós amb de pissaradas d'auba a trescòl.
Cossí
que siá, d'aiga penetrèt lo plafon de ma sala de banh e la proprietària
m'acusèt dins d'abòrd d'èsser un porcàs e d'airejar
pas jamai
l'apartament, çò qu'aprèp i passar mai de tres annadas sens cap de
problèma me semblèt plan malvengut de sa part. Un pauc pus tard me
diguèt qu'un tudèl aviá petat e qu'èra aquò
la causa de mas
infiltracions. Ça que la, la tanturla se desencusèt
pas ges.
N'i a
qu'an vertadièrament pas d'onor ni mai de respècte. En janvièr, lo
mòble penjat dins la cosineta
tombèt pel sòl en rompre lo robinet e
l'aiguièra. N'avisèri ma cara vesina e li mostrèri lo tipe de cavilha
inadeqüat qu'avián fach servir per téner l'armariòt a la paret de
placoplastre. Ara que soi un pauc del mestièr, me daissi pas colhonar
tant aisit.
Rai.
N'anava crompar un autre e l'installar aviat. Son
fraire prenguèt las mesuras amb lo meu mètre e lo me raubèt. Fins
auèi espèri. Res es pas estat fach. A, si: la renda
aumentèt d'unes
dètz èuros...
| 8
D'OCTOBRE
DE 2008 |
14,
CARRIÈRA DE LA COMTESSA CECÍLIA I |
Ni
per èsser rechoard
d'origina, i a bèl brieu que quitèri mon
Lemosin natal per viure als
quatre cantons
d'Occitània, de Gasconha a Provença en passant per
Auvèrnhe e Lengadòc. I a pas gaire qu'en Dalfinat qu'ai
pas encara
demorat.
Ara, fa quasiment quatre ans qu'abiti dins la bona vila de
Rodés, al bèl mièg del País,
dins un pichòt
apartament que lògui a palm de gat del centre e del
musèu Danís Puèg, del nom del famós escalpraire
avaironés. Ai una pòrta-fenèstra virada sul borg del Monastièr, tant
val dire
cap a l'adrech
que lo solelh i dardalheja tot lo franc jorn de Dieu.
Mai
al gròs de l'ivernada, e ja que soi al planièr
mai naut, ai pas
jamai besonh de calfar mos pauques mètres carrats. Ça que la, me'n vau
que la vesinança s'es facha insuportabla: los d'en fàcia, un coble
tarnés,
se crinhassan
en grand bruch almens un còp a la setmana mentre
lo bergièr alemand jaupa son sadol. De fes
tanben se fretan de
primièra. Puèi i a los d'enbàs, de joves una mica
tròp curioses e
secutaires
per ieu. Un dia me daissèron un messatge qu'avián de perdent
al plafon e que deviái aver los canals d'engavachats a la terrassa. Lo
problèma es que tombant lo cas, auriái agut los pès dins l'aiga! Per
descargar la consciéncia, controtlèri tornamai
e ne parlèri a ma
proprietària que lòtja al costat. Mas als d'endejós
li plaguèt
pas la
responsa e per o veire d'esper eles, montèron a l'escala de son balcon
fins al meu. Se pensavan que i èri pas...
| 7
D'OCTOBRE
DE 2008 |
INSOLVABILITAT |
A l'ora que de mai en mai de monde
se demandan se li cal tirar los estalvis
de la banca per se'n
sortir e que la borsa de París a clausurat sus una baissa jamai vista
de pus de nòu del cent, la tresena pièger d'Euròpa tota, la question
que me
pausi ieu es de saber çò que se passariá s'exigissiái que
me rendèssen
l'argent del compte. Probable que me
mandarián pàisser
coma aquel gus
que trabalha a Nòva Yòrk e que li volguèron pas donar cinc mila èuros
en França malgrat que son esparnha se montèsse a ben
mai. Quant al
quite
plan Paulson que s'ai comprés consistís al remborsar
pels contribuables americans dels deutes d'organismes financièrs
privats
qu'aguèron lo tòrt d'emprestar, a taus reduch mas variable, de
qué se pagar l'ostal a de mainatges
paures, son sèt cents miliards de pus
pel deficit del país.
Sèt cents miliards: quatre sillabas. Metam
qu'un dolar valga una
segonda. Ara calculatz: un, dos, tres... Seissanta son una
minuta. Tres mila sièis cents una ora. Caldrà quicòm coma vint-e-dos
mila cent ochanta doas annadas per i arribar. Gaireben
dos cents
vint-e-dos sègles quand la nòstra civilizacion n'es a començar son
vint-e-unen. Just. Es una soma que caldriá las vint-e-quatre personas
pus ricas del mond totas amassa per tornar; o la
fortuna de China,
Japon e Alemanha, las economias pus fòrtas. Sèt cents miliards o
l'equivalent del demens dels Estats Units. En
resumit: manlèvan, pèrdon
e li balham
encara lo doble de l'emprunt inicial.
| 6 D'OCTOBRE
DE 2008 |
ROERGUE
EXISTÍS PAS |
Mon collèga de trabalh, en mai
de subtar la besonha, tanben
fa l'abelhaire
e vend sos pòts de bon mèl
a qual ne vòl e li agrada. S'implica pro dins tot çò de l'ecologia e de
l'aprofechament
racional de la tèrra. Alara coma ieu, se manja
lo sang
sonque
de soscar
de l'agricultura intensiva, que li dison, qu'es pas que
l'aplicacion desvergonhada al campèstre dels principis
industrials
qu'an
caravirat
l'espaci urban e amb el las gents de la vila. E li parletz
pas d'organismes geneticament modificats que vos torcerà lo còl fins
que comprengatz que quand gardarián la mitat
de las parcèlas, los
braiauds
empacharàn pas jamai lo vent de portar l'agró
ni la pluèja de chavalhar
pel sòl. Lo pagés qu'embagassa
son integritat a Monsanto en general
se'n fa
pas tròp glòria e del temps que i a pas de pròvas per
l'acusar
coma se deu o de dalhaires volontaris per
davançar la justícia de las
leis qu'a pas res a veire amb la dels òmes, la natura fa son òbra e la
màger part de las pèças ja son contaminadas per
l'inconsequéncia
colpabla d'un sol crestian. Pr'aquò me contava
lo confraire
que la
moscha
de brusc que s'emplega aquí dins lo país, s'apèla l'abelha
de
Roergue, del nom de l'anciana província occitana de
Guiana, mas un foncionari francés la ven de desbatejar
pr'amor
lo departament que nasquèt aprèp la Revolucion se sona Avairon, del nom
del riu que passa a Rodés. Aquel trace
de parisenc qu'a lo poder de
cambiar l'istòria n'es plan segur: "Le Rouergue, ça n'existe pas!"
| 5 D'OCTOBRE
DE 2008 |
SABRINA
SATO |
Entre las causas que mai
m'agradèron pendent mon darrièr sejorn
en America del Sud, i a
l'emission
baujassa
que n'ai ja parlada e que se sona "Pânico na TV!" mas subretot
sa presentatritz que ni per èsser polida
e plan femenina, se pren pas
jamai al seriós. De tant que me mancan aquelas doas oradas de
rifanhadís
de contunh, n'ai baissadas de sequéncias
sus l'oèb.
Vos
acòrdi qu'es pas d'umor tròp rafinat e que cal aver l'esperit
fòrça
jove — o mai un varòl dins lo cap,— per s'escacalassar
davant las
asenadas
dobèrtament grotescas e sexualas d'una banda de palhassas
que
semblan d'adolescents endarrierats. Pr'aquò a ieu
me plai!
Un pauc coma
lo "Father Ted" d'Irlanda. Soi de
bon contentar. Mas tornem a nòstra
bruneta d'animadoira: coma un frami de sos compatriòtas,
es una
mestissa e cal admetre que mesclar dos quarts de Soïssa e de Liban amb
una mitat de Japon balha de resultas de
manjar de regardèlas! Nasquèt a
Penápolis, dins l'estat de São Paulo, lo 4 de febrièr de 1981 e
participèt de la version locala del "Big Brother"
olandés que i acabèt seisena. Foguèt tanben la primièra
asiatica a
pausar nuda a l'una
de l'edicion brasilièra de la revista del conilh.
Ça que la, val mai que la sia cranor exotica. Cada còp que la
vesi
colhonar,
cada còp que l'ausissi cridar sas expressions de
tria, cada còp que s'enràbia, me
crèbi la pèl de rire e m'oblidi de mos problèmas. Probable
que nos endevendriam, amb o sens farda
secreta!
| 4 D'OCTOBRE
DE 2008 |
SUBRENDEUTAMENT |
Las chifras fan paur: sus gaireben
seissanta dos milions d'abitants en França, n'i a sièis de
subrendeutats. Aquestes trabalhan per remborsar de crèdits que
representan fins al doble de la valor del manlèu
inicial. En soma, per
cada dètz personas que se crosan per carrièras, una es mòrta
economicament. Son majament de familhas,
d'esposes amb mainatges, o de
que foguèron victimas de çò qu'es politicament corrècte de sonar
d'accidents socials coma un veusatge aboriu
o mai un divòrci. Cal
dire qu'empruntar d'argent es pas jamai estat tant aisit
qu'abaura
amb
de bancas e d'organismes financièrs que trantalhan
pas per prestar una
annada de salari al primièr vengut. Exigisson pas cap de justificatiu:
balhan
sens èime. Lo monde
cedisson al cant de las serenas del consum
que li comandan de crompar la veitura que fa semblar ric, la telè que
dona de colors de nauta resolucion a la fosca
de la realitat d'aquesta
debuta
de sègle e de segur l'ostal rustic e perdut de petaçar.
Cada
babisson
que nais aquí s'endarrièra de quaranta mila
èuros. Sens papa e
mamà per l'ajudar, li faldrà pagar pels estudis, per
l'apartament, pel
manjar, pel permís de conduire, per las sortidas... e ja que res que
per aquò la mesada basta a pro pena, prendrà lo telefòn e trobarà solaç
per un temps en se creire pus astruc o desgordit
que lo vesin. Se
getarà de podra d'embòrnia a la quita
fàcia. Se desrabarà sa gusa
de
vida mentre l'Estat contunharà de clunhar
la borsa.
| 3
D'OCTOBRE
DE 2008 |
KONTROLL |
La setmana passada, per
mon aniversari, m'agachèri un film
ongrés qu'Asia, ma polonesa
preferida — e mai la sola que coneissi,— m'aviá caudament conselhat.
L'accion tota se debana dins lo mètro de Budapèst,
que Bulcsú lai
pareis
de viure coma dins un mond sosterranh parallèl. Fa lo
contrarotlaire per la companhiá de transpòrt public de la vila e pèrd
los tres quarts del temps a temptar de verbalizar los tantes
resquilhaires.
Trabalha amb la sia chorma sus una de las linhas
mentre
d'autres s'ocupan de la rèsta. De fes,
los caps
se bravejan
dins una mena
de corsa
a pè suicidària entre lo darrièr tren de
passatgièrs e lo de servici final que percor la ret sens
s'arrestar a las estacions. Los usatgièrs meteisses son una vertadièra
galariá de retraches de la societat: i a los paucvals
que l'estrès rend
violents, las putas que l'alcoòl daissa vulnerablas e la babelada
dels
deguns
que se'n van sens bruch. E puèi i a Sofie, la gojata
vestida
d'un dròlle de costum d'orsa ròsa, que cedís sa plaça als vièlhs e
pr'aquò
paga pas jamai son tiquet, ja qu'es la filha d'un menaire qu'es
tanben lo melhor amic del protagonista. Ela es diferenta. Es l'unica
lutz dins un univèrs que lo lum i règna. Es un àngel
a l'infèrn. Es
d'arma
e d'amor al
mièg d'una ondada de murtres
qu'un òme cagolat buta
d'esperaires pels ralhs abans de s'avalir.
Benlèu que tota
semblança amb la vida anonima e fòla d'ennaut es carradament
pas fortuita...
| 2
D'OCTOBRE
DE 2008 |
LA
MAGIA D'INTERNET |
Soi
un fan del malhum. Òc,
m'agrada d'internavegar, de
telecargar de musica e de filmes sens pagar
res; de legir las edicions informaticas dels jornals d'Euròpa e
d'America sens pagar res; d'aprene en linha tota mena
de lengas
estrangièras sens pagar res; de consultar lo diccionari e
d'enciclopèdias actualizadas sens pagar res; de conversar amb de monde
del mond entièr sens pagar res; de construire ieu meteis
mon site
pròpri sens pagar res; de veire de prèp las pinturas mai pivelairas
de
l'istòria de l'art sens pagar res; de subrevolar la planeta e me pausar
ont vòli sens pagar res; de crompar de libres, de flors e de
rebostilhum
sens pagar... tròp! En soma, mercegi plan tant los
inventors d'aquel mejan de comunicacion modèrn fòra
comun coma la
creativitat e la generositat dels que lo fan
servir e viure cada jorn
mai. N'i a que dison qu'es dangierós, que fa pas qu'espertar
lo
raubaire pervèrs en nosautres, que lo sèxe i mena
la barca, que se'n
ajudan per controtlar las gents... Benlèu ben mas e alara? Soi
d'aqueles que creson que lo mal a bèl poirir çò
mendre que tòque,
encara existisson de personas tras que raras, de gemas
que
resplendisson
sens esbleugir, de flamas que
calfan sens brutlar, de
teches
qu'abrigan sens amagar. Encara existisson
d'umans que lo dequé
ne fa pas de causas animadas. Te parlan, t'escotan, te demandan, te
respondon, te donan, te rendon, t'espèran, t'inspiran. Son aquí, mens
distants que presents, pus reals que virtuals.
| 1ÈR
D'OCTOBRE
DE 2008 |
SOVENIR
D'IRLANDA |
Èra quò va
quèrre sèt
o uèch ans, a Nás na Rí, dins lo comtat de
Kildare. Anava èsser lo cap d'an de Gitte, una filha
al par danesa que m'endeveniái plan amb ela
levat que sempre se pensava que la voliái potonar
e mai se per cas. Soi
pas cec
e d'aquel temps o èri encara mens. Pelrossa
dels uèlhs
d'amètla blaus, nauta e facha al torn, bravament
sèxi, amb de dents ben rengadas e blancas coma nèu,
ja sabiái qu'èra
una polida
dròlla.
Ça
que la, escandinava o non, vertat es que la màger
part de las mainadas o son: se me caliá
prene la pena de temptar de
sortir amb elas totas, auriái pas pus léser
de res far. Onèst,
m'agradava coma persona e jamai ensagèri
pas d'èsser mai qu'un bon
amic. De còps que i a, lo còr sap melhor que la quica.
Çò dich, son
aniversari tombava lo 17 de decembre e ja qu'aviái enveja de li far
plaser e de festejar a la fes, crompèri un gastèu
amb "Happy Birthday"
escrich dessús al pastissièr del canton, convidèri un brave
escag de
companhs
internacionals de Brasil a Suècia en passant per Alemanha,
cosinèrem e mangèrem amassa puèi arrasèrem
l'ostal de bièrra, de vodka
e de whisky, botèrem de musica e daissèrem
la nuèch nos portar. Vos
basta d'agachar lo sorire de la chatona
per comprene que la suspresa li
plaguèt pro! Lo monde s'amusèt fòrça. Li veni de
far veire las
fòtos de la balada, ja qu'encara sèm en
contacte pr'amor d'internet.
Se'n chalèt.
Un imatge inedit e tocant,
coma l'amistat, sovent ne ditz mai que de mots.
