24 DE JULHET DE 2008

IMÈL D'UN PROVENÇAL

"Es ambe emocion que sieu tombat sus ton messatge [vidèo] sus YouTube, e alara m'a talament esmogut qu'ai agut lo besonh de te lo dire! Ieu [...] soi nascut lo 6 de julhet de 1968 a Ais de Provença, dins las Bocas de Ròse, e ai passat mon enfància ambe mes gents [...] dins una bastida provençala au mitan des olivièrs, des tradicions culturalas provençalas sens jamai pensar qu'èri diferent des autres franchimands; per ieu la lenga que me parlavan mes grands èra lo patés de totes! Mai lo temps a passat e me sieu rendut lèu compte que nosautres bastidans dau miègjorn èrem ben diferents des autres franceses, subretot d'aqueles dau nòrd! Mai me sieu tanben rendut compte qu'èrem diferents perque son regard sus nosautres occitans èra perfècte mespresós! Tot aiçò per te dire qu'ai escrit ton tèxt per lo faire legir a tot lo vilatge e tanben a l'escoleta de la comuna! Ara sieu dins un vilatge de montanha dins lo departament des Auts Alps [...] entre Gap e Briançon [...] e aquí avèm mai la chança d'aver encara tot lo monde des ancians au mai joine que parlan lo provençal alpenc. Ieu ai aprés ambe mes ancians lo provençal mistralenc e tanben aquel qu'es parlat dins les montanhas de Provença! Bon, t'ai pas dit tanben que siam solament 500 abitants, una pichòta comunautat d'occitans quand mesme au mitan des 10,000 toristas que venon faire d'esquí l'ivèrn. Espèri que t'ai pas desrenjat. A ben lèu e que nòstra lenga siague parlada longamai!"

23 DE JULHET DE 2008

OF ARROGANCE AND BULLYING

Dins son editorial de diluns passat, titolat amb civilitat e mai en francés "Attention, Nicolas, s'il vous plaît", l'Irish Independent comentèt lo viatge brèu del president Sárközy a la capitala del tresen país que son pòble refusèt per via democratica lo Tractat de Lisbona. Los dublineses confirmèron lo vòte del mes de junh de sos compatriòtas e demandèron al parisenc, amb fòrça pancartas escrichas en sa pròpria lenga, d'acceptar lo verdicte de las urnas coma tal e de temptar pas, coma o faguèt a l'ostal, de los far intrar malgrat eles dins la reforma burocratica de l'Union. Tanben lo redactor en cap lo gausèt comparar amb una mena de despòta arrogant que fa de castèls en l'aire s'espèra assòudar l'illa rebèlla amb menaças. Pels que sabon pas lo gaelic, la revirada literala del nom del capdulh irlandés, Baile Átha Cliath, es la vila del ga cledat. S'aquò me pareis important de dire, es qu'a mon vejaire resumís l'idèa meteissa de çò qu'Euròpa deveriá pas jamai quitar d'èsser: la caminada pauc prefonda e pro segura per totes d'una riba a l'autra, que cadun sap ont va sens daissar degun darrièr. Ça que la, los politicaires que faguèron l'Ue presonièra d'interèsses economics privats als fraisses de la comunautat umana nòstra e que se vòlon concentrar los poders decisionaris de manièra definitiva, semblan dispausats a sacrificar un mièg sègle d'esfòrces e d'ententa per una manada d'èuros e cent cinquanta paginas de mai...

22 DE JULHET DE 2008

WIKISTAPO

Pels que lor agradan la cultura e lo saber, de veire de projèctes coma Wikipèdia prene forma pòt aver quicòm d'excitant. En efièch, cossí picar pas de las mans quand d'unes de bona volontat se recampan per despartir las coneissenças amb aqueles que i an pas totjorn accès? Cossí tresfolir pas de jòia quand en mai d'èsser gratuita, una enciclopèdia se prepausa de se congrear en tot un fum de lengas, de las vivas a las mòrtas, de las dominantas a las raras, de las dialectalas a las inventadas? Cossí esperar pas enfin nòstra alternativa cresibla e duradissa a la pensada unica carrejada pels govèrnes e la premsa de las grandas poténcias mondialas? È ben, pareis que per aquí los somiaires an cada còp mens de pes. Vòli parlar de çò que ieu coma d'autres sonèm la Wikistapo, en referéncia a la polícia secreta nazi, la qu'interveniá, per aital dire, per assegurar la perennitat del regim en plaça. A l'ora d'ara, ja que la guèrra s'acabèt fa bèla pausa, los censors amators trèvan los prats batalhièrs virtuals. Ai d'exemples e que siá clar, an a veire amb Occitània! D'abòrd qu'existissiá lo fenomèn aquel qu'èra l'umiliacion maitot a l'escòla dels qu'èran pas francofòns, e qu'enlòc se'n tractava pas, quitament se los vièlhs o te contavan, faguèri un article apevat e documentat subre çò que s'apèla la vergonha. Ailàs, d'internautas parisencs e mai un israelian, que vivon luènh del país e de sas nafras, s'afanèron de l'enebir! Fa mal lavar lo cap a l'ase quand l'a negre...

21 DE JULHET DE 2008

RODÉS-LISBONA

En agost de 2006, fa doas annadas, anèri de Rodés a Lisbona en veitura. Lai abitavan una amiga minha e sa sòrre. Lo trajècte se debanèt plan, tot ben que durèsse de temps. Pels que o sabon pas, son mila cinc cents quilomètres e mai unas quinze oradas de rota. Dilhèu que soi mièg baug mas m'agrada menar. Fòrça que m'agrada! Partiguèri lo ser per poder viatjar de nuèch, quand i a mens de calor e de trafec, e per dire la vertat, me fan cagar los automobilistas que la màger part son nervioses e dangieroses. A solelh colc, ja que los autres an paur o la canha de velhar al volant, manca pas pus que los camionaires e los valents coma ieu. N'i a que t'objèctan qu'a la serena i se vei pas res e que lo perilh t'espèra a cada virada, amb la dama blanca, pr'aquò me'n foti qu'a mon vejaire totes an tòrt. E puèi, soventas fes, ròtli sonque de lums de crosament. Los fars, me'n servissi rarament que me fan pas mestièr. Cresi que geinan ma concentracion. Quand en quand me tancavi per prene un cafeton. Tanpauc emplegui lo GPS: aquò's pels fenhants e las victimas de l'electronica. Aimi melhor las bonas vièlhas mapas de papièr qu'ai pas besonh de negun per legir pancartas. Lèu te vendràn de carris tant automatizats que te caldrà picar un còdi per i dintrar dedins. Arribèri a la bèla capitala de Portugal a la primalba e de seguida trobèri l'adreça de mas companhas. Dormiguèri un shinhau e passèrem doas setmanadas excellentas.

20 DE JULHET DE 2008

SARKOLEON

Delànet a la telè i aguèt la primièra part d'un documentari fòrça ensenharèl sus cossí Napoleon conquistèt los territòris germanics aprèp se far emperaire de França per las armas. Qualques annadas pus lèu, los parisencs avián presa la Bastilha, desliurats los condemnats, despolhadas las glèisas e guilhotinada l'aristocracia locala, Loís XVI comprés. D'aquel temps, un oficièr còrse i vegèt son interès e gràcias a son sens demasiat de l'òrdre, del govèrn e de la tactica tanta militara coma politica, venguèt una figura de l'armada novèla e mai un eròi pel pòble. Solide qu'un còp d'Estat li balhèt lo poder absolut sus un domeni que s'espandissiá de l'Espanha d'auèi a la Belgica actuala fins a l'Itàlia modèrna, e que reneguèt los quites principis revolucionaris, mas tanben se saguèt impausar a totes coma lo menaire d'una societat mai justa. Contràriament al nívol toxic de Chornobyl, las idèas libertàrias s'arrestèron pas a la frontièra renana. Doncas èra lo cas en Alemanha, qu'envasiguèt sens tròp de pena, del meteis biais que los propagandistas avián plan capitat de convéncer las províncias occitanas a la fin del sègle passat. La scèna que mai me toquèt foguèt quand brutlèron los escriches de l'anciana administracion. La ceremònia publica, coma se deu, n'èra pas mens obligatòria. Los soldats i mostrèron un libre bèl, lo còdi civil, qu'en vertat èra pas qu'una bíblia que n'avián cambiada la tampa. Coma nosautres, los teutons, los colhonèron amb de promessas.

19 DE JULHET DE 2008

LOS DARRIÈRS SERÀN LOS PRIMIÈRS

L'Institut de l'estadistica e dels estudis economics a publicat son rapòrt annal sus la misèria en França. Segon el, un pauc mai del tretze del cent de la populacion, dont ieu, se ganhan mens de 17,600 èuros a l'an, valent a dire mens de 1,467 al mes. Es çò que sonan lo lindal de pauretat. Ne soi luènh. Soi filh d'obrièrs, pas de foncionaris, de païsans o de borgeses. Fòra ma veitura, que crompèri d'ocasion, d'atraces electronics, ma colleccion de disques e de DVDs, de vaissèla e ma consciéncia, possedissi pas res. A, si! Encara qu'aquò valga pas grand causa pels cambriolaires, ai fòrça obratges literaris dins una dotzena de lengas e quicòm coma trenta enciclopèdias e diccionaris qu'acampèri amb mos viatges e sejorns a l'estrangièr. Per un Estat que se crei lo pus just e mai exemplari al ponch de vista social, de tal biais que de documentaristas d'ordinari dotats d'un sens critic incisiu que qual sap coma Michael Moore i se trompan, un paucum d'uèch milions son de mal engolir. Planhi pas l'argent que n'ai pas jamai agut. Ignòri pro çò que pèrdi. Dormissi pas dessobre los ponts, mangi mon sadol e soi plan galhard: ai pas costuma de prene pietat del malastre meu mas quand vesi que m'espeti per qua d'ala, que me caldriá l'esperança de vida tota de crèdit per me pagar un ostal e qu'un apartament de 44m² dins la banlèga rodanesa còsta unes 150,000 èuros, sosqui de tornar m'enanar d'Occitània mas d'aqueste còp a de bonas...

18 DE JULHET DE 2008

LO PASTISSON POLONÉS

Ièr matin recebèri un pastisson dels mai originals: s'agís d'una còca de pan especiat de forma ovala amb escalprada dessús la cara de sucre de l'inenarrable Homer Simpson. Sabi pas a qué sap e ni mai o vòli saber que ja me pareis tan polit coma aquò! Me l'ofriguèt una amiga nòva de Polonha, que lo crompèt endacòm en Chequia. Al veire, se sosquèt de ieu que m'agrada fòrça quel dessenh animat american. Te figuras pas cossí me fan plaser de signes coma aqueste. Per tan pauc que me conesca, se fisa pro de ieu mai aquò me dona encara pus enveja de l'enganar pas. Tanben me remeti plan dins la sia generositat. Totes dos semblam de despartir una natura virada cap als autres e la certitud de que çò que compta lo mai a pas cap de prètz. Ai costuma de dire qu'ai lo còr tròp pichon per i cabir tròp de monde. Pòdi pas aimar qu'una ponhada de gents. Aquí perqué me daissi pas domdar. Gachi de sonque m'abandonar a las armas dignas que la rèsta val pas gaire lo còp. Estimi los que se liuran sens paur d'èsser traïts, que balhan sens comptar e s'amagan pas darrièr una indiferéncia calculada per m'esmòure. N'i a tantes de falses, tantes qu'an mai d'interèsses que de principis, que quand a bèl artabal as la crespina de tombar sus qualqu'un de simple e de bona fe, te lo cal ondejar, festejar, mercejar. Qué seriá la vida sens aqueles rescontres, sens aqueles gastèus que s'escàmbian per un sorire e qu'enfin te destalentan quand mai siás en boca?

17 DE JULHET DE 2008

PER PÈRDRE PAS LO CAMIN

Se i a quicòm que m'enèrva, son aqueles que ròtlan coma s'èran los senhors de la rota. Se rendon pas compte que sèm mai d'un a prene lo volant al meteis temps, per anar al trabalh, a l'escòla, al supermercat, a cò dels autres e mai enlòc, res que pel plaser nonparièr de degalhar l'essença. Quina que siá la rason de se desplaçar, a mens de viatjar sonque de nuèch quand somelhan lo monde diürn, la tèrra es pas pus planièra qu'un silenciador e quatre pneumatics te desbarrassan de tos congenères. Cresi que çò que mai me fa venir lo fotre es quand viran sens clucaire, en particular dins los ronds e quand te vòlon passar davant just abans la fin de la via dobla. En mai de te far esperar coma un vailet de cambra o de mancar causar d'accidents d'orguèlh, aquò va solet que se trufan de tu. Lo pròpri de l'egoïsme es pas de se chalar de l'umanitat del propdan? Sovent me disi que lo trafec es una mena de societat de miniatura. N'i a que se mainan de la vida a l'entorn e n'i a que se'n foton. N'i a que que fan la corsa e n'i a que se contentan de se manténer sens destorbar degun. N'i a que preparan la guèrra e n'i a que construson la patz. M'arraca de o admetre mas son fòrça mai los individualistas. Al solide, te van dire eles totes que pensan pas a mal, que i fan pas cas, qu'an pensaments. Òc, ieu tanben. Mas dins ma veitura coma per la carrièra, doblidi pas jamai que soi pas vertadièrament liure qu'entre descadenats.

16 DE JULHET DE 2008

ÒSCA PELS VIÈLHS!

M'agradan los vièlhs: an totjorn quicòm de contar. Son de libres vius e qual los sap legir coma cal n'apren sus la sia quita existéncia. Quò te permet de veire qu'aqueles problèmas teus que tant te fan cagar, d'autres abans tanben los aguèron e mai pièger, e se'n sortiguèron que tot es question de s'adaptar. Las crisis solgudas, aital coma lo mainatjum, aquí çò que fa los òmes! Quand èri petiòt, demoravi dins un vilatjòt de Gasconha que me'n soveni pas lo nom, mas lai aviá plan pauques abitants. D'aquel temps, èri tan pelrosset coma foligaud, tant digam qu'èri canisson coma un cadèl! Pas maissant, non, que jamai soi pas estat del mal, mas me coneissián lo monde per me poder pas endurar segut. S'aviá qualque marrit torn de far, segur que lo pichonet èra pas luènh! Quand desapareissiái, sempre me trobavan chas un aujòl. Disi aujòl, e pas ancian, qu'en l'abséncia de rèires pròpris a posita, ja qu'èran charanteses e rechoards, me'n èri faches una mena de segonda familha. Me parlavan d'eles, s'assabentavan de ieu, dels meus, me demandavan cossí anava l'escòla, me fasián rire e subretot me balhavan de bonbons e de magdalenas. Es per aquò que cada còp que perdián son filh, mos parents se manjavan pas lo sang. Cap de raubaires a l'epòca, cap d'assassins en seria, cap de violaires a las cantonadas. Quò es, pas tan mediatizats. Encara aculhiam los estrangièrs. Encara nos fisàvem dels vesins. Encara aviam de còr: totes èrem joves.

15 DE JULHET DE 2008

DESFILAT AFILAT

Veni d'assistir al desfilat de las tropas suls Aliscamps: l'armada de l'aire, la marina, l'infantariá, la cavalariá, l'escòla d'oficièrs de Sant Cir, las divisions blindadas, los legionaris, los cascos blaus de l'Ònu, los destacaments estrangièrs, la patrolha de França, los elicoptèrs de combat... sens oblidar la gendarmariá, los pompièrs e la polícia. N'i aviá per totes los gostes. Los toristas prenguèron plan de fòtos. Los jornalistas acreditats metèron al pinacle la soldatalha tricolòra, sas maquinas de guèrra, sos trionfes passats e presents, coma la liberacion dels ostatges del Ponant, lo velièr de luxe desviat aquesta annada a la mar Roja per de piratas somalis. Cal dire que París despleguèt unes mila cinc cents militars sus plaça contra dotze terroristas, que de vertat èran pas que de pescadors empauresits per la sofracha de peisses e temptats per l'argent facil. Dins sos comentaris, los reportaires diguèron qu'aquela operacion faguèt tèsta, ja que los filibustièrs foguèron preses pels comandos e l'equipatge secorrit. A bon? Quand òm sap que la chorma l'amenacèron pas cap, qu'un rescat de mai d'un milion d'èuros foguèt pagat e que sièis dels chantatgistas aprendisses s'escapèron dins lo desèrt, vesi pas tròp çò que i a de se'n far glòria. Rai d'aquò! Carla Bruni-Sárközy portava un ensemble malva dels mai elegants, Bashar al-Assad se ganhèt una legitimitat internacionala a res-non-còst e l'apologia de la foliá barbara a la fola li agradèt.

14 DE JULHET DE 2008

NASCUDA JOS X

Coneissi qualqu'una d'Índia qu'a despart d'èsser fòrça amistosa, me contèt quicòm d'inversemblable: sap pas quin jorn nasquèt. A trenta ans, aquò ne dobta pas. E foguèt al començament del mes d'octobre. Mas per çò qu'es del dia precís, manja favas! M'expliquèt perqué. Son ignorància ten doas causas. D'en primièr, sos parents esperavan un filh e tot çò que l'aür lor acordèt a l'epòca, per malastre foguèt una mancipeta. D'autra part, patissiá l'endec mai inexorable e marriole que i podiá aver dins la societat d'aquel temps: la pèl escura. Èra lajassa amb sa color d'intocabla. Una vergonha per la familha. Aital faguèron mina qu'existissiá pas. D'aprèp ela meteissa, èra lo moton negre, l'empestada, l'onta. Vertelhèt en se creire diferenta, encara que diferenta del biais que non cal. Coma s'aguèssen creada una casta res que per ela. Entre la frairada, aviá pas gessa plaça. Quand li diguèt un tipe qu'èra bonica, lo mandèt pàisser. Non, pas ela. Li demandèri quina data causiguèt per emplenar los documents administratius e me respondèt que lo sèt. Sèt, coma lo nombre d'objèctes estellars dins lo sistèma solar que se pòdon veire a uèlh nud. Sèt, coma las meravilhas del mond antic. Coma las arts liberalas classicas. Coma la setmana que li falguèt a Dieu per far l'univèrs. Coma las nòtas. Coma las vertuts e los vicis... E puèi, ara se'n fot: de qué son las chifras quand òm a lo còr? E de qu'es la naissença quand òm a la vida?

13 DE JULHET DE 2008

IL FAUT CULTIVER NOTRE JARDIN

França es un estat que me fa soscar de l'Union sovietica. N'a fòrça aspèctes coma per exemple l'extrèma centralizacion de son administracion, lo contròtle de l'informacion distribuida als mediàs, l'ensenhament gaireben religiós de sa vision particulara de l'Istòria, la propaganda intensiva a l'estrangièr pel seu modèl de societat, l'aleiçonament sistematic de las autras poténcias militaras del planeta, l'ideologia carrejada per sos cortesans d'artistas e d'industrials que pertot endacòm mai es sordeish... en brèu, que "tot va pel mièlhs dins lo melhor dels monds possibles", coma aquel diable de Voltaire escriguèt. Levat qu'es fals. Levat que i a de causas que son pas tan perfièchas e que son de mal amagar coma la revocacion subta e definitiva dijòus passat de l'òme de premsa mai famós de la television, sénher Poivre d'Arvor, per aver dich a l'ocasion d'una amassada del G8 qu'en Sárközy semblava un fantonet en cò del monde grand, çò qu'al president li agradèt pas tròp. Per sacar defòra tant aisit un jornalista qu'a presentadas las nòvas per trenta tres annadas, aquò va solet qu'a l'Elisi se mainan pas sonque de politica. Vòli pas dire qu'aquel reportaire èra dels mai onèstes, non, ja qu'entrevistèt Fidel Castro sens jamai l'aver vist ni mai interrogat. Mas èra una mena de monument, coma l'estatua de Saddam a Bagdad que tombèron aprèp l'envasiment american. PPdA lo desquilhèron, coma lo mur de Berlin. Mas ara cal saber qual perdrà la guèrra que ven.

12 DE JULHET DE 2008

COPAT DEL MOND

Fa dètz ans al jorn prèp que França se ganhèt lo títol de campiona del mond de fotbòl. Aquel ser, me'n soveni precisament: èri al 17n Regiment de l'engenh paracasudista de Montalban que lai fasiái lo servici militar qu'èra encara obligatòri. Cada matin, a poncha de jorn, anavam al pas e dins la formacion del tech, a saber entierats del pus al mens grand, fins a la plaça d'armas de la casèrna ont las autras companhiás tanben s'acampavan. Lo levar de las colors es una ceremònia tant essenciala coma grotesca pels soldats de l'armada d'ocupacion. Cal notar qu'aquel son drapèu se compausa del roge e del blau de la vila de París e del blanc, que li apondèt lo marqués de Lafaieta, nòstre occitan d'Auvèrnhe mai celèbre. Blanc coma la patz e l'armonia que d'aquel temps totes de Lilla a Bordèu se'n fisavan. Blanc coma l'esperança e l'innocéncia de las sèt províncias del país d'Òc que descomptavan lo complir de las promessas d'autonomia dels propagandistas revolucionaris. Mas aquò, las tropas o ignòran que la vertat es pas jamai estada al programa de l'ensenhament governamental. Cossí far? Manja o te manjan. Tota faiçon, se'n foton de ton vejaire. Las leis, son eles que las fan, mai en cò teu. Tu, te botas a l'atenda al son de la Marselhesa, saludas, te calas e sautas quand te'n donan òrdre. Aquel ser doncas que Zidane e Petit marquèron tres ponches, èri de garda entre quatre parets e dos fenestrons dont un amb de barròts. Coma en preson...

11 DE JULHET DE 2008

QU'ES ARKÒ?

Al tornar del trabalh, susprenguèri una conductritz a se curar lo nas coma s'èra sola al mond e per mon fàstic, se fiquèt lo guinhaire aital coronat dins la boca. Es alara que me pensèri de Sárközy, ja qu'el tanben va èsser lo menaire d'Euròpa pel semèstre que sèm. L'analogia amb la porcassa de la veitura es al solide pas innocenta. Lo parisenc ara representa l'Union tant a l'estrangièr coma al dedins del subrestat. E qué decidís dins d'abòrd? D'assistir a la ceremònia d'obertura dels Jòcs olimpics al contrari de la cancelièra alemanda e del primièr ministre anglés. Amb aquò que çò fasent, lo president de las talonetas pòrta pèiras al clapàs de Pequin, cal dire qu'anequelís los esfòrces de pression de la diplomacia continentala entièra: dètz dias a la barra, dètz mesadas de perdudas. Vivament Nadal que naufrague la nau! L'ancian avocat a desjà tot previst: vòl federar las nacions mediterranèas, amassar las sensibilitats latina, balcanica, ellenica, turca, araba, ebrèa, egipciana, magrebina e berbèra a l'entorn de França, que tòca manco pas la mar Nòstra! Segur qu'aquò mancarà pas de far d'isanha... e de fraisses suplementaris pel mièg miliard de nautres contribuents europèus. Lo segond objectiu del que son paire es ongrés, sa femna italiana e sa maire d'origina grèga, serà de combatre l'immigracion. Quant a defendre los dreches de l'òme, perqué pas començar per oficializar las nòu lengas exagonalas e reconéisser lo genocidi occitan del sègle XIII?

10 DE JULHET DE 2008

QUESTIONS, RESPONSAS

Es curiós cossí las gents o son! Tot lo sant clame del jorn, me pausan de questions indiscrètas. Vòlon saber çò que faguèri per fin de setmana, çò qu'agachèri a la telè la velha al ser, ont me vau passar las vacanças, qual votèri a las presidencialas... Decessan pas jamai! Alara lor disi que trabalhèri. Trabalhères? E de qué fas a la dimenjada? È ben, trabalhi per mon compte. Per ton compte? Òc, a l'ordinador. A, l'ordinador... la cachavièlha dels furgaires: i comprenon pas res! Aquò's l'abracadabra dels tempses modèrnes, lo sesam qu'a la plaça de daurir la balma del tresaur dels raubaires, la barra a clau. Tanben lor disi que lo fenestron, lo daissi dobèrt sens tròp i m'interessar. Lor disi qu'a ieu m'agradan Euronews e los documentaris d'Arte, e que per çò qu'es dels filmes, aimi mai d'en baissar d'America latina, d'Irlanda e d'Escòcia. Aital, ja que soi pas del matin, defugi pro las nombrosas petòfias e bestiesas catodicas. Puèi lor disi qu'aquesta annada me'n vau bofar de crocodil en Brasil. A, las brasilianas, las favelas, la sambà, la plaja, lo sèxe facil, la violéncia, lo fotbòl, lo carnaval, los travestits... E parlas espanhòl, tu? Òc, gaireben tan plan coma eles. D'en darrièr lor disi qu'aquel escrutinh èra per elegir lo lidèr dels francimands e pr'amor soi pas un parisenc, aquò me regarda pas. Per fòrça, non. Mas al primièr torn? De qué contas? Te'n sovenes dels autres candidats? Èra causa segura: los buòus se prenon per las banas e los òmes per las paraulas.

9 DE JULHET DE 2008

DEL VIELHUM

Ièr, mentre atendavan per l'Estivada que ven, trabalhèri a l'ostal de retirada de Rodés e m'emblaimèri. La question de s'atrantolir, quand òm a trenta-e-dos ans coma ieu, se deuriá pas pausar. Aquò me fa pas tròp paur. La vida passa viste e nosautres, nos cal passar encara pus lèu. Çò que me tafura es d'èsser vièlh. D'èsser en pena de qué far. De me sentir pas lo buf de l'aura per la pèl. D'esperar los repaisses, ma pèça de pan, ma sietada de sopa e mon veire de vin coma d'unes que i a l'amor mannat o mai d'autres lo messias. En silenci. Parièr lo mond entièr calèsse a tot jamai. Coma s'una segonda durava una orada. Ne vegèri de plan suauds, de que sempre s'aconsomissián e que sempre se desrevelhavan en subresaut, un pauc pus fatigats de la demòra; de que fasián lo torn del pargue en comptar las erbilhas; de qu'èran seguts a l'ombra de la veranda, amassa amb sos companhs d'atenda. N'i aviá quitament una que popinava, coma una manideta de dètz còps mens d'atge. La sia monaca, semblava aquelas pipadas de bren d'estèt un temps qu'èra grandassa, mòla e desguindada. Aviá lo cap per tèrra e sas trenèlas rossèlas li donavan l'aire d'una balaja lordeta e banhada que s'estorrelha a la raja del solelh. D'aquí entre aquí, la dama de las mans noseludas li balhava la penchenada. Li tremolavan sas paucas carns. Puèi, agantava la popeia e baissava la tèsta aladonc qu'un òme pelblanc sorisiá de mon innocéncia.

8 DE JULHET DE 2008

JÁ QUERO JACARÉ

M'agradan las bèstias: las pichonas, las bèlas, las domètjas, las fèras, las paurugas e mai las paurosas. E me pensi qu'a elas tanben lor agradi. D'esper eles me venon flatar los cats mentre evitan qui los vòl prene sul ventre e careçar. Per çò qu'es dels chins, encara que li daisse pas totjorn me far fèsta que sabi pro que son coma de dròlles e non descontunhan jamai de son sicap, m'està plan de córrer e jogar amb aquelas sèrvas d'estrambòrd vivas. A la telè, manqui pas d'agachar los documentaris animalièrs qu'a mon vejaire la societat umana, tota civilizada que siá, se'n deuriá mai que mai inspirar. La salvatgina es crudèla que non pas sadica coma nosautres. Non s'entretuan ni pel plaser ni pel profièch mas per necièra vitala. Coneisson pas las nocions de mal e de ben qu'an pas besonh de consciéncia. Son pas innocents, son pas colpables: son naturals. Aquò's çò que mai nos fauta: l'espontaneïtat. Aquí perqué de còps que i a relargui sec mos instints retenguts d'omnivòr primari e me mangi de carns que se'n vei pas sovent coma d'estruci, de granhòta o de cagaròl. Soi pas lo sol que totes avèm trenta-e-doas dents per se'n servir, non? Res que de i soscar, ai l'estomac als talons! Quiti a n'ofensar mai d'un, me fariá la bala de tastar de brau, de làmia, de caval e d'aqueles insèctes cruissents que se vendon als mercats de Mexic. Del tandís, ai un talhon de jacarè, lo caiman negre de Brasil, que lai ja m'espèra!

7 DE JULHET DE 2008

EXISTISSON LOS ÀNGELS

D'aquí tot just una mesada, arrivarai en cò de ma companha brasilièra. Serà un dijòus, qu'es tanben lo jorn de ma naissença. Fregissi de la veire qu'avèm tant de causas de se contar. Deu èsser la que mai me coneis e sens cap de dobte, me saguèt sosténer a l'ora que n'aviái besonh. M'ajudèt, me boleguèt, me conortèt, me distraguèt, m'esmoguèt e me fisi d'ela. S'impausèt a ieu que voliái pas simpatizar. Aviái lo còr esbrijonilhat e lo moral al fons de las caucetas. La vida me fasiá pas mòla. Qué que temptèssi, frolhavi. Quand nasegèt aquel àngel de l'autre canton del mond, tanplan pontilhèt una alba novèla. Encara que dins d'abòrd la regetèssi, Lyssa quichèt e trobèt, a poder de paciéncia, d'entosiasme e d'afeccion, lo biais de fondre lo glaç espés que d'aquel temps m'encenchava. Me calguèt tornar aprene de desplegar mas cauquilhas, mai aquò foguèsse de plan mal far. Cresi qu'ont nos separava la distància, nos sarrava la sensibilitat. Me seriái pas espandit amb qualqu'una de geograficament prèpa. Probable que i auriá agut una mena d'atirament fisic, una ambigüitat qu'auriá facha fracassar aquela bèla amistança. Quò m'interessava pas. Aquí perqué la barradissa atlantica èra necessària, aital coma las de l'atge, de la cultura, del sèxe e de la categoria sociala. L'astrada tanca pas jamai una pòrta sens entrebadar un fenestron, pas verai? Ara que soi garit, li sentissi grat. Ja qu'encontrèri sos parents a Lorda, benlèu que vau brutlar un ciri!

6 DE JULHET DE 2008

ALLAHU AKBAR?

D'una manièra generala e malgrat que la fe siá de besonh, soi contra tota mena de religion. Legiguèri la bíblia, l'evangèli e l'alcoran mas pas encara lo talmud dels josieus ni lo tipitaca dels bodistas. A mon vejaire, son d'òbras d'aver a l'ostal que la nòstra societat ne depend dins mai d'un aspècte. Totjorn vòli comprene l'esséncia de las causas e me mesfisi plan dels mediàs. Soi un òme de patz e l'injustícia m'indigna coma pas dos. Fitna, lo cort metratge olandés subre la justificacion dels atemptats terroristas pels versets del libre sant musulman, me fa venir lo vòmit. Non pas que siá desonèst mas puslèu que gausa dire la vertat que fòrça jornalistas la refusan de paur de represalhas contra eles meteisses e sa familha. La quita companhiá de produccion del film decidiguèt de i amagar son nom. Wilders i tracta de cossí las escrituras del profèta arab aital coma los presics enfuocats e marrits coma la pèsta d'unes imams encoratjan l'asir dels maometans e los pòdon empusar a cometre d'actes irreparables amb la certitud de far la volontat de son dieu. I mòstra d'imatges de l'onze de setembre, de l'onze de març, del sèt de julhet, de l'excision de las filhas, de la decapitacion d'Armstrong, de l'execucion publica de l'afganesa Zarmina, d'enfants soldats, del murtre de Theo van Gogh, de crims d'onor, d'escapitatges somaris... Çò pièger deu èsser aquela pichoneta de tres ans qu'afirma innocentament que los ebrèus son de monins e de pòrcs.

5 DE JULHET DE 2008

LO MOND AL REVÈRS

Quand vesi qu'en Domenech a servat son emplec aprèp la prestacion catastrofica de son equipa a l'Èuro, me pensi que la mediocritat e l'incompeténcia son vertadièrament pas d'empaches grèus a la capitada professionala en França. Aqueste es lo darrièr exemple de cossí foncionan los afars dins lo país que se crei lo modèl d'inspiracion del mond entièr: l'entraïnador crespat es lo par esportiu de sénhers Mitterrand, Chirac e Sárközy en politica. Soi encara jove qu'ai ja tot comprés. D'ont mens te mòstras digne de fisança, d'ont mai te prenon al seriós. D'ont mai lor fas pèrdre de clincalha, d'ont mens mal te'n sabon. De qué demanda lo pòble? Una vida sens cap de compte a rendre, ont l'inconsequéncia còsta pas car e lo menfotisme es pas redibitòri... lo paradís artificial sus tèrra, ont mai qu'en Gàllia, qu'existís sonque dins l'inconscient collectiu dels ideològs parisencs? An un frami d'escampas ja prèstas per cada cas, del forçat al desesperat. Per eles, las gents i coneisson pas res a çò que compta. Es una costuma plan francesa qu'an pas jamai tòrt e que mai pòts e pòts amb la paret, contunhan de metre lo gas! La testunariá quand òm es del costat del verai, aquò ten quicòm de bèl; quand òm bufa amb lo nas entre las dents e la lenga, tot es luènh d'èsser rossèl. Alavetz anem-i gaiament! Encara son fòrça las competicions de pèrdre al primièr torn sens ganhar una sola partida. Se lo ridicul tuava, n'i a qu'ara fumarián las otrijas entre los pals!

4 DE JULHET DE 2008

LA FROLOMBIANA

Íngrid Betancourt es liura! La vesèm de pertot. Per la faciada de l'ostal de la comuna de París, sus totas las cadenas de ràdio e de television, en totes los articles, dins totas las bocas... Aquò fa l'una de la premsa e los afars del govèrn, que sa popularitat es al pus fons. Tomba plan! Mas quala es aquela? Lo darrièr còp que i aguèt tant de petard sus tèrra, me pareis que Nòstre Senhet veniá de tombar de la crotz. Los francimands dison qu'es francesa; los colombians dison qu'es colombiana. Grand gaug que la raubèssen qu'abans degun en Euròpa la coneissiá pas. Alara perqué ela quand son mai de sèt cents ostatges entre las mans de las Farc? La responsa n'es plan simpla: l'influéncia. Na Betancourt es pas una ciutadana coma las autras: a lo sang blau. E aquò fa tota la diferéncia entre ela e la rèsta. D'en primièr, nasquèt a Bogotà. Doncas es de Colómbia. Lo jorn de nadal, d'una maire manequina e d'un paire ambaissador, coma dins las comèdias sentimentalas de la vesprada. D'una de las familhas aristocraticas mai vièlhas del país, exiliada de Normandia al sègle XVII. Doncas es de França, ja qu'esposèt un francés i a vint-e-cinc ans e qu'aital se ganhèt la dobla nacionalitat. Puèi lo quitèt per un colombian... d'origina exagonala! Cossí que siá, las gents son aürosas, la vida es bèla, la propaganda mediatica e politica a plan marchat. Per una, bolegan lo mond. Per tretze milions d'autres, quitan pas de l'empachar.

3 DE JULHET DE 2008

LIBERTAT A CRÈDIT

Ara qu'ai desmesclat çò verai de çò fals dins las causas que m'ensenhèron a l'escòla, me sentissi de mens en mens francés. Òc-plan que mon passapòrt ditz qu'administrativament o soi mas mon còr es endacòm mai: aicí meteis. Ja que perdèron lo nom de ma tèrra e temptèron d'en sebelir la lenga, de pichon desconeissiái qu'èri occitan. Mos parents tanben. Coma ma familha, coma mos amics. Aquò's l'efièch de mai d'un sègle de politica d'umiliacion de las minoritats lingüisticas e nacionalas mesa en plaça e decidida dins de los salonasses borgeses de l'aristocracia parisenca. Puèi, amb lo temps, comencèri de m'escartar de la version oficiala qu'ocupava mon cap tot, aprenguèri de legir e d'escriure lo parlar dels meus, qu'atanpauc sabián pas sas letras; obriguèri los libres dels autors d'en cò nòstre e me trachèri de l'ample dels degalhs sus l'identitat nòstra. Jol cobèrt de civilizar lo mond e d'aportar la lutz al monde, los colons desnaturèron los pòbles conquistats. Ça que la, lo pòdon secodre e desondrar que lo cat jamai jauparà pas! Pertanhi pas a l'empèri de París. Ja que soi escocés amb Irvine Welsh e brasilièr amb Veríssimo, al solide espròvi aquela consciéncia estranha de francitud quand lisi de Proust o d'Hugo mas aquò vòl pas dire qu'en Sárközy siá lo meu president. O es pas. Me representa pas, per çò que lo prètz de la mia libertat, ieu lo fau pas pagar als autres: me fan crèdit.

2 DE JULHET DE 2008

FRANGLESADAS A L'OCCITANA

Basta de legir l'edicion en linha del diari Libération per se'n mainar: los quites francimands sabon pas mai escriure la lenga que nos impausan. Per se'n convéncer, cal sègre las nòvas televisadas de TF1, qu'es la primièra cadena comerciala europèa, se non m'engani. Levat los fòrça anglicismes inutils e las fautas d'ortografia que vos en esparnharai la lista fastigosa, los dos mediàs aqueles usan e abusan d'expressions banalas e de torns a la mòda: la mediocritat dins tota son esplendor! Accessòriament, mancan pas jamai de desparlar de la causa regionalista, antirepublicana e retrograda dels terroristas qu'en cambi se fan de resistents encara pus patriòtas, libertaris e progressistas. Rai de dire qu'existís una mena de rapòrt intrinsèc entre l'ignorància e la marrida fe de la premsa parisenca e son illetrisme tant arrogant coma inexcusable, vos amagui pas que per çò qu'es de ieu, quand l'intelligéncia se jonh a la sensibilitat per celebrar la cultura de la diferéncia, còp sec me deslembri de las guèrras e de las atrocitats de cada jorn e m'espanti de creire a la subrevivença de l'umanitat per l'umilitat, l'unitat e l'ubiqüitat dels senses. Cossí voler pas salvar lo mond a chasca pagina dels Miserables? Cossí se metre pas a soscar que lèu veirem Occitània liura quand la Delpastra vos assegura que "dempuèi lo temps que lo tuavan, quel país, coma 'na bèstia fèra, non n'es pas mòrt, polsa d'enguera"? Son las letras las solas armas de l'arma.

1ÈR DE JULHET DE 2008

TÁ MÉ I NGRÁ LEAT

Aquò i es! L'ongrés de París va contrarotlar Euròpa pels sièis meses que venon e vos prègui de creire qu'a tot un fum d'idèas per degalhar l'argent dels contribuables unionencs, en particular amb lo seu projècte de lançar una mena d'armada supranacionala, coma se nos faguèsse mestièr. Als nòstres amics irlandeses, ja que segon Sárközy, lo refus de Dublin empacharà pas la ratificacion del Tractat de reforma constitucionala de Lisbona, lo messatge es aqueste: l'ase vos quilhe! L'illa d'esmeralda benlèu que compta pas coma un país que se'n respècta lo vejaire. Pas pus qu'Olanda e França de tota manièra. Lo pòble vòl quicòm, lo govèrn li balha lo contrari. Aital veson lo mond a Brussèlas que i coneissèm pas res nautres colhons de la luna de ciutadans. Cossí far? En paucas annadas, capitèron de cambiar çò que nasquèt de mai bon d'aquesta man de l'Atlantic e de la Mediterranèa en cachavièlha. Dins lor supermercat de continent es pas jamai estada tan cara la vida nòstra, jamai tan calada la votz nòstra, tant escur l'avenidor nòstre. Son eles que decidisson que sabon melhor. Quand disèm de non, lor sembla als savis d'ennaut qu'avèm pas encara comprés cossí grasir de clucons. Quinas rebèstias que sèm! Non pas que nos sentissèm pas europencs. N'avèm la consciéncia, l'onor e lo dever. En vertat i a mai de frairetat e de patz entre los poloneses e los espanhòls que d'ententa cordiala entre Zapatero e Kaczyński. Ja sèm çò que nos faràn pas.