| 30
DE JUNH DE 2008 |
DEL
PARATGE DELS RUGBIEJAIRES |
En mai d'èsser
vice-campion d'Euròpa, es al cap d'una partida plan batalhada
e pel
dètz-e-seten còp de son
istòria, que l'Estadi Tolosan se ganhèt lo boclièr
de Brennus, que
simboliza lo senhoratge seu sul rugbi de
XV de França. La còla d'en
fàcia, los clarmontaires,
se defendèron pro mas malaürosament per eles,
ni
per acabar primièrs de la sason regulara, faguèron
puta fin. Aquesta
es la novena finala perduda pels auvernhasses. Al torn d'abans,
sortiguèron los catalans de Perpinhan mentre los mondins
saquèron los
parisencs defòra. Pr'aquò, cal saber que mai que mai se jòga
la palma
ovala al sud de Leire e subretot en Occitània. En efièch,
entre los trenta clubs professionals de l'elèit
rugbistic exagonal,
vint-e-dos son del país! Las equipas nòstras se despartisson l'ochanta
tres del cent dels títols de las cent uèch annadas de competicion ja
disputadas dempuèi 1892. I a quicòm de fòrça nòble en l'espòrt aquel,
que rementa las vertuts
feudalas que lo concèpte de paratge illustra a
la perfeccion: lo respècte, la cortesiá, la bontat, l'esfòrç e la
gràcia.
Probable que se pelejan coma d'animals per
un carnilh sul rectangle verd
mas al contrari d'autras
disciplinas, contèstan pas jamai las decisions de l'arbitre. Al tèrme
de l'encontre, los vencits an costuma de far omenatge als vencidors en
los esperar en doas filas a l'intrada dels vestiaris e clapar
de las mans al passar de sos adversaris, qu'aprèp tanben
los onoran. Coma se
deu.
| 29
DE JUNH DE 2008 |
AMORÓS
DE LA NATURA ANGLESA |
Los
francimands auràn bèl nos ignorar e nos tractar coma de mèrda, cresi
que la batalha de la morala internacionala, la ganharàn pas pus jamai!
Sens o voler, lo cascalhadís de l'Académie
Française amodèt una
subrondada
d'indignacion dins la mar dels intellectuals de bona fe de
Japon fins als Estats Units. Segur que França ja contraròtla los
seus que totjorn s'amagan detràs
d'aquela puta de republica
qu'es pas una democracia, mas a despart de las cadenas de
television e de
la premsa governamentalas, lo blablà dels parisencs
Chirac e Sárközy sus la necessitat de servar
los idiòmas en perilh e de
promòure la diversitat culturala, respectivament, impressionan pas
grand monde. L'editorial de la revista britanica Nature, qu'amb sas 138
annadas d'existéncia pesa plan fòrça sus l'esfèra scientifica globala,
n'es l'exemple mai recent. I se denóncia l'ipocrisia d'un país que
quita
pas d'aleiçonar los autres e que ça que la, permet que los
fossils de sa glòria literària passada empachen lo primièr signe de
rescat
dins un domeni ont de sègles d'un lingüicidi metodic e
despietadós
an daissadas las nacions minorizadas masibladas
que
qual sap! I se parla tanben de l'influéncia positiva,
segon la quita
sabentalha
francofòna, de las lengas mairalas, en mai de
l'oficiala, per mièlhs comprene la gramatica de
l'anglés, entre autres,
e mai la logica matematica elementària. Es ora per Gàllia d'evitar
que lo cèl li tombe sul cap que lo temps seu li es
comptat.
| 28
DE JUNH DE 2008 |
BLANC
COMA NÈU |
Lo
mes de julh encara es pas començat que desjà
pareissi una cambaròta de
tant que ma pèl es cremada del solelh! Es una traça
d'eufemisme
d'afirmar
que d'estiu bronzi pas tròp. Soi blanc coma
nèu mas a la plaça de me
fondre a la raja de la calor, me rojairòli
coma un cèl agostenc a
l'entrelutz.
Çò bon es qu'aprèp las primièras brutlasons sul visatge
tot, al copet e mai pels
braces, soi tranquil per un brave tròç de
temps! A la debuta de l'an 2000,
passèri una setmanada caudassa en plen
sul tropic del Capricòrn, al gròs de la polida
sason miegjornala,
a la
ciutat meravilhosa: Rio de Janeiro. Qualques oradas de
"copacabanadas" e quaranta dos grases pus tard, m'èri metamorfosat en
flambèl
uman, rumat sul còs
entièr. Per
mon malastre,
me'n rendèri pas compte qu'al darrièr moment, quand
sortiguèri de l'aiga. Lo ser tombava que ja me doliá lo cuèr.
Èra pròpriament insofrible, vos prometi!
Aquò me lancejava de pertot.
Sabiái pas ont me donar d'aire. Al s'endintrar en cò de l'oncle de mon
amic, puèi
que me podiái pas sèire e tanpauc vestir, m'enduguèron de
quicòm de simple e de simplament miraculós, que s'emplega d'abitud per
far salsas e pastissons... o gasar
de piscinas en córrer: la fecula de
milh. N'i aguèt pro de paucas minutas per que non sentiguèssi marrés!
Amb la climatizacion, me dormiguèri coma un soc mas atanben coma
un esclòp. Cal pas quichar: la maïzena solaça
fòrça sens ges sanar.
| 27
DE JUNH DE 2008 |
MEMÒRIA
SELECTIVA |
Enclòsqui
pas grand
causa. Lo cervèl meu es coma una mena
de crivèl,
amb trauquets que
daissan dintrar los detalhs petits e barran los tròces pus gròsses. Per
exemple, senon de m'escotelar
amb la
poncha oxidada d'un boligraf de
la tinta invisibla o de me potonar per oras aprèp un
estrip-tise dels
mai estrambordats, i a fòrça d'escometre
qu'al cap
de la jornada vòstra
potinièra
ja me serà passada de l'idèa. Aital es qu'aital sempre es
estat. De drolleton, devi dire qu'aquò
semblava de vesiadum mas ara n'i
a que m'acusan d'inatentiu. Vos me cal conéisser que
maldespièch
de las aparéncias es pas intencional. I pòdi pas res: las
caras las
desapreni
tant aviat
coma me cresi de las aprene. Me demandetz pas la
color dels uèlhs de mon ex que sonque
teni per segur que lo darrièr còp
que la vegèri, n'aviá un dels dos bands del
nason. Aquí perqué me gardi
las letras e las cartas postalas que m'envian e mai las fòtos e la
pacotilha
qu'an aquela valor simbolica de l'exclusivitat sentimentala.
M'es avís que lo visatge d'una persona, prèpa o luènha,
bonica
o laja,
joventa o vièlha, pòrta en se los estigmatas
de son còr e soi plan pus
sensible a la franca veritat de la vida qu'als artificis de l'escasença
genetica primària. Benlèu que me fa mestièr
d'encarir
abans d'encarar.
Benlèu tanben qu'ai paur de me sovenir de qualqu'un o qualqu'una. Tota
faiçon, çò que me'n brembi sens dobte es que soi
d'aqueles que sa memòria...
doblida!
| 26
DE JUNH DE 2008 |
CARA
EURÒPA, CARA LIBERTAT |
L'autre jorn me pensavi de la
segonda guèrra mondiala e notablament del desbarcament de las tropas
aliadas sus las plajas normandas, a la primalba
del 6 de junh, i a un
bocinet
mai de seissanta ans. Foguèt lo darrièr conflicte armat legitim
de l'Istòria. A l'excepcion malastruga e vontabla
d'Iogoslavia, fins
ara li devèm la patz duradissa qu'aprofecham dins
aqueste canton
de la
tèrra. Non
pas que i aja d'òdi
visceral entre los pòbles del continent vièlh: sempre es lo micut
estaire
e cobés que desencadena l'apocalipsi, pas la pauralha
trabalhadosa. Soi lemosin, soi occitan mas atanplan
soi europèu de còs
e d'èime e m'onori de o èsser que la cultura e l'engenh
dels nòstres
treslusís
encara dins la vida vidanta de la societat
cosmopolita e
globala modèrna. Sèm una raça paradoxala, capabla del pièger coma del
melhor, en avança sus l'avenidor, en retard sul passat. Aquò
rai!
Aquela batalha decisiva, qu'emparadisèt unas uèch
mila armas, n'es
l'illustracion perfiècha. Tostemps nos calguèt desondrar
l'umanitat pus
prigonda
e cara per far sautar çò mai bon en nosautres.
Cèsar, Atila,
Innocenci III, Napoleon, Hitler, Franco,
Mussolini, Сталин, Sárközy... los exemples son fòrça
dels que sa sola
tòca es o èra de conquistar e d'impausar contra elas son ponch de vista
a
las nacions europencas. Quant a ieu, soi del costat de Victor Hugo, lo
poèta universal que França lo faidiguèt, que
"la
sobeiranetat
de l'òme sus se, çò diguèt, aquò se sona libertat."
| 25
DE JUNH DE 2008 |
PROVENÇA
PARISENCA |
De qué i a aqueste
ser a la
telè? Me fau cagar. I soi! Aquel
fulheton que se debana a
Marselha, perqué pas? Dempuèi que comencèt fa quatre annadas, pareis
que bat totes los
recòrds d'audiéncia. Me vos cal dire que l'ai pas jamai agachat.
Tre
las
primièras doas minutas, ja sentissi l'engana: dequ'ont
es passat
l'accent
tipic dels provençals? Tombi de cuol que parlen ponchut
fins al
darrièr, majament a la ciutat
focenca,
l'enemiga jurada de París! Es
qu'aquela ficcion ne deu èsser una de
verai: los tres quarts dels actors
nasquèron a la capitala francesa mas n'i a pas un sol de la Còsta
Blava...
"Plus belle la vie" que se sona: i nos fal veire un signe
qu'Occitània ven pus polida sens nautres occitans? Lo fenestron
que
n'ai mon
sadol e l'atudi. Fin finala, mai
m'agrada lo cinema. Mòstran
encara aquela comèdia que fa fièira. Es subre lo fracàs
d'un postièr
selonenc qu'aprèp
una temptativa mancada de se fénher d'andicapat
en necièra
de calor e de calma per sa santat, lo mudan al cap de l'ubac
de França, dins una borgada pintoresca que lo
dialècte
n'es una barreja incomprensibla pels
estrangièrs de lenga d'oïl e de
flamenc. Sembla d'èsser una bona idèa de comparar la prosodia
nòstra
amb la picarda e mai la
cultura latina amb la d'eles, mas aquò's de
podra d'embòrnia qu'aquí tanben los protagonistas son de
pertot levat dels
païses d'Òc. A, si que n'i a un: un personatge segondari. Devinatz qué
ròtle
jòga? Un gendarma. O l'estereotip ultim...
| 24
DE JUNH DE 2008 |
PARLEM
PONCHUT! |
Quand èri pichòt,
dins la
vilòta
tranquilla de Rechoard a dètz legadas de
Lemòtges, me rementi
d'ausir
los meus parlar un sabir misteriós entre
eles. Semblava fòrça
amusarèl aqueste que totjorn fasián de pèls de rire.
Nosautres
mainatges
los agachàvem
de luènh que nos caliá saber lo francés per se
caçar
la vida, çò disián. Segur que tanben cercavan de nos aparar
de la
pèsta patesa. A l'escòla mai
que mai, al nom de la sacrosanta republica
e de la mescla ciutadana, sos mèstres venián del bacin
parisenc o de
païses de fòra d'Occitània. Aital n'èra dels gendarmas e dels
tres quarts de l'administracion. La tòca
del sistèma aquel èra tras que
simpla, que per se far comprene del monde sens riscar de
passar per un con, lo sol biais
èra de se ronçar dirècte dins la lenga
dels estrangièrs. Diabolicament eficaç! Aquí perqué nos volián
esparnhar
la vergonha en s'absténer d'èsser eles meteisses en
nòstra preséncia. Ponchunavan mas de
còps que i a, nos entendiam pas
tròp que se contentavan de revirar son lemosin mairal
al dialècte
veïcular liurament, frairalament e mai egalitàriament impausat pels del
nòrd. La diglossia que s'apèla! Per i s'acostumar a la longa,
los dròlles
qu'èrem
se trufavan
pro dels barbarismes de la quita parentilha. Jamai me'n vau
pas doblidar d'aquela dimenjada que mon grand
e sos amics del terciat
se botèron coma que naturalament a francilhotar
al dintrar en cò del
tabataire. Foguèt subte mas encara dura...
| 23
DE JUNH DE 2008 |
SEREM
LEGENDA |
Mentre Asia patís
una autra
calamitat meteorologica màger que daissarà fòrça familhas orfanèlas e
que la còsta levantesa
dels Estats Units se nèga dins l'aigat
de
Susquehanna, i a de qué se pausar la question de saber çò que nos
espèra per las annadas venentas. Veni de veire l'adaptacion
cinematografica del classic de la literatura de sciéncia ficcion de
Richard Matheson, e mai
aquesta tracte pas d'una catastròfa ecologica,
non se cal clucar
los uèlhs que res qu'ara se faga pren vertadièrament
en compte lo respècte de l'ambient natural. Quantes lotejaments
se
quitan pas de bastir per de zònas inondablas o de palunalhas
eissunhadas?
Quitament
aicí, a Rodés, construson d'ostalòts a
la tabusta
sus de camps de la tèrra graniva
envèrs de sul causse
que pas
grand causa i buta. D'aqueste temps nòstre que
se sap pas fins a quora
i aurà de petròli per amodar
las veituras e que d'unes fan son dòl de
l'agricultura alimentària al profièch dels biocarburants, me demandi çò
que se va passar quand serà ja tròp tard per revirar camin. Al jorn
d'auèi, lo mendre shalavàs
pòt far l'una
dels jornals televisats de la
serada. Sèm pas pus a l'abric, ont que siam. Los betonaires
s'estàn
pas
de desboscalhar
lo país entà
lai botar d'immòbles immonds entretant
qu'eles e los seus se palafican
prèp de la piscina al fons de çò que
demòra de la belesa salvatja. Òc, lo desreglament climatic es sonque de
nòstra fauta. La vida es un equilibri e nos sèm faches
plan tròp pesucs
per ela.
| 22
DE JUNH DE 2008 |
L'ESPAVENTAL
DE LA DIVERSITAT |
Cossí far paur a las
gents per
empachar que jamai se ratifique la Carta europèa de las lengas
minorizadas? S'o volètz saber, demandatz a París qu'es l'expèrta
mondiala de l'exterminacion culturala. Çò que mai me fa rire, per
aital dire, es lo nombre de setanta-cinc lengas qu'avança lo govèrn.
Vertat es que d'en rendre tantas oficialas tendriá del martiri
e doncas val mai res cambiar que de desequilibrar l'edifici tot. Pel
mens, es en substància lo messatge que carrejan
en Sárközy e sos
discípols de l'esfèra mediatica a la populacion exagonala
qu'es ja tròp
desinformada e peresosa
per metre en dobte la bona fe republicana. Amb
aquò que la màger part del monde sabon sonque legir las chifras e se'n
chautan
coma un ase d'un còp de boneta de literatura, l'afar
sembla pro
mal engatjat. Çai
parli de
propaganda e mai d'un crim contra l'umanitat. Ja qu'aquela mena de
lista fantasierosa
compren d'idiòmas coma l'arab, lo romani,
l'armèni, lo berbèr e l'idish, que venon de defòra, e los
vint-e-uèch
dialèctes canacs de Nòva Caledonia, que n'i a que son parlats per un
centenat de melanesians suls 240,000 que compta aquel archipèl del
Pacific, fins als quites vulgars
d'oïl que lo francés n'es la forma
normalizada, cal pas quichar! Sens oblidar
qu'estiman qu'existís pas
d'occitan pròpri mas tot un fum de girgons
d'origina comuna... S'es que se coneis
lo mèstre a l'obratge e sovent lo còr al visatge, çò que vesi
me dona
lo soslèu: s'apèla de
terrorisme d'Estat e d'obscurantisme.
| 21
DE JUNH DE 2008 |
L'ESTIU
L'IVÈRN |
L'estiu comença
e la
part que ne vau probable aimar mai son las doas setmanas ivernencas que
passarai a l'emisfèri sud amb mos amics d'a Guaratinguetá.
E
perqué
vos disi aquò? Perque l'internet es quicòm de simpletament meravilhós.
Es qu'auèi lo dia, es vengut pro malaisit
de despartir
amb las gents.
Cadun se fa de pus en pus egoïsta e freg, encara que paresca
l'encontrari. O se vòl tot per se meteis, sus son illòta
individuala:
l'ostal
grandàs amb la cosina americana, l'ecran de plasma de cinquanta
poces coma al cinema, lo doble veiratge fulhetat e lo portal de garatge
electric; la veitura tot-terrena familiala tan nauta
que se vei de per
dessús las autras autòs; l'emplec tranquil amb un salari de ministre e
tanben de companhs plan reüssits; la femna polideta, pas tròp
intelligenta, a saber una mica mens que se,
que fa l'escambarleta tres còps al
jorn e s'escana del chal,
que met pas de
graissa e non se rufèla... Òm
es çò qu'òm a, sens cap de dobte. Ça que
la, ieu vòli èsser sonque çò que fau e pas jamai çò que fal.
Me'n trufi coma de l'alcoran de las aparéncias. Aquí perqué
m'agrada lo malhum: ja que lo clavièr nos
amaga, lèu tombam las
masquetas e nos daissam veire tals coma sèm al dedins. Cal confessar
que fòrça ne valon pas la pena que son venguts de mascas
a temps plen
mas de vegadas, per bonastre, a l'improvist, s'encontran de monde
bon
que te fan tornar viure aquel mond impersonal e mement...
| 20
DE JUNH DE 2008 |
LO
BON DICCIONARI |
Fins
a fa paucas annadas m'èri
pas pausat tantas questions quant a mas raïces. Èri ço que li dison un
bon francés. Me fisavi pro de l'istòria que m'avián ensenhada a
l'escòla. De Gàllia a França, de la monarquia a la revolucion e de
l'empèri a la republica, de Vercingetorix a de Gaulle en passant per
Joana d'Arc e Napoleon, o engolissiái tot. S'o m'aprenián
los mèstres,
caliá que
foguèsse vertat, non? Escotavi. Segur qu'aviái
de dobtes mas en
l'abséncia de literatura oficiala e ja que l'internet èra encara luènh
d'ont ara n'es, aponchavi pas un fus
coma nacionalista. Segur
que nautres lemosins emplegàvem paraulas que se trobavan en cap de
diccionari. Segur que
per aquí la lenga de París l'estropiàvem un pauc. Segur
qu'èri pas
qu'un gojatòt.
Segur qu'èri ninòi mas en mai d'èsser puslèu
curiós,
tanben soi franc nastre.
Cossí que siá, lo temps passa e desenant
sabi. Ai pas pus d'escampas. Coma o ditz lo motet
anglés, se'n pòdon
colhonar
mila a l'un còp que se colhona pas lo mesme
mila còps. A
present compreni perque ni lo Robert ni lo Larousse non recensan lo
parlar de mon país. Entendi perque sona fals quand francimandejam
e
perque sempre nos escarnisson de provincials a
la telè. Lor pertenèm.
Nòstra cultura, nòstra tèrra, nòstra istòria, nòstre solelh, nòstre
èime,
nòstres eròis, nòstres mots, nosautres totes sèm d'eles, los
colons. Lo sol
quicòm
que nos demòre es la consciéncia legitima que sèm del costat del
verai.
| 19
DE JUNH DE 2008 |
MERCI
BEAUCOUP |
Doncas
an votat contra la modificacion de l'article primièr de la Constitucion
de 1958? Confòrmament a çò qu'exigís l'Acadèmia dels
pretenduts
Immortals, lo senat parisenc s'es opausat a l'emendament dels deputats?
Per dire la vertat, aquò me deissuda
pas gaire que i m'esperavi
carradament.
Se pòt comprene facil: França es un país de conquistadors
amb encara fòrça colonias de per sota
la capa del solelh. N'a sus totes
los continents, sens excepcion, e mai cap a l'adrech
al quite pòl sud!
Aquel pòble es irrecuperable: es una mena de feràmia,
un ibrid bèl
d'iruge, de pofre e de cocut. Ten l'arsa
sanguinària de la tetarèla, los
tentaculs de la sipa colhuda
e coma lo coguol, fa seu lo nis dels
autres. Aital son, aital demòran. Las injoncions repetidas de l'Union
europenca, los rapòrts aclapants de l'Onu, la
resisténcia
volonta
dels bretons, dels alsacians, dels còrses, dels basques, dels flamencs,
dels catalans, dels arpitans, dels lorencs
e dels occitans, sens
comptar las nacions asservidas de per delà la mar, aqueles cons
a la vela
res d'aquò los cambiarà! Ni mai la morala. Dempuèi totjorn
s'acomòdan de la consciéncia marrida. De tant que se creson d'èsser
guidats per la man de Dieu en tot çò que fan, coma se foguèsse lor
mission providenciala de plantar una torre Eiffel al mièg de cada
fieiral, finisson que
se convençon que son las victimas los
responsables. Ditz pas lo violaire que la dròlla
lo provoquèt
de
caminar soleta de jupa?
| 18
DE JUNH DE 2008 |
LA
CRIDA DEL SILENCI |
Es
auèi lo seissanta-ochen anniversari de la crida del 18 de junh. Me'n
foti pro que la segonda guèrra mondiala aperten al sègle passat e lai
li cal restar. Me ven en òdi tota l'ipocrisia
qu'entorneja aquel temps.
Nos repàpian
los mediàs
qu'èran fòrça los resistents, los combatents de
l'ombra coma lor agrada de los sonar, e que França defendèt son onor
perdut amb dignitat e fetge. L'intelligéntsia
parisenca vei la realitat
pel caleidoscòpi gausit de sos ideals republicans,
çò'm par.
Perque la
version que n'ai ieu, la version que teni de mos quites aujòls e
collègas, es plan diferenta del consensus oficial d'un pòble unit e
coratjós. Pasmens, la colpa n'es pas sonque dels
francimands qu'aicí
tanben en Occitània se destrièron los eròis ordinaris dels tartufas
qu'ara se son retirats en patz dels pòstes administratius e industrials
estrategics que sa caponariá li balhèt. Quantas
fortunas se
desfaguèron e quantas se faguèron, degun o sap pas. En vertat, degun o
gausa pas dire qu'es politicament incorrècte d'èsser tròp onèst. Val
mai far
mina que totes sèm d'enfants de Joan Molin e de Maria
Magdalena
Forcada. A França li tanh pas cap d'encarar los
faches: s'es bastida
una istoriassa plena coma un buc de salvadors de l'umanitat e de
pòrtabandièras coma tantes mièges dieus. E mai que mai, coma aquelas
tanturlas que se
son pas vistas venir mens joves e pr'aquò quitan pas
d'agonir
sas vesinas, es pas
bon de li porgir lo miralh
qu'es luènh d'èsser irreprochabla...
| 17
DE JUNH DE 2008 |
BRASIL
III |
Èra
ora, filh de Dieu!
Aprèp
quicòm coma cinc annadas e mièja que me son sembladas una vòlta
d'Occitània a pè ranquet,
aprèp mai d'una promessa a mas
amigas
d'enlai e mai a ieu meteis, ara quiti de remandar
la visita. Fin finala,
nos la vau téner la paraula: me'n torni en Brasil, a l'estat de São
Paulo que tant carissi e qu'amb sas colors destrempadas
pel solelh de la
mar
Granda e son
polit pòble mestís, m'es estat fòrça de manca. En
soma, soi content coma un rat amb tres noses! Ja me cal pas pus
qu'esperar pacientament las unas sèt setmanadas que me desseparan
d'aterrir a l'aeropòrt internacional de Guarulhos que ni per
l'ora precoceta i m'atendrà lo paire de ma sorròta virtuala.
Figuratz-vos que lai vau pas èsser en pena de qué far que
seràn tretze
jornadas perpresas: ai de far
vistalhas de mont en comba, de reveire
los luòcs ont daissèri tròces del meu còr e de tornar aprene de sentir
aquel inimitable èime brasilièr que m'es vengut de necièra
vitala. Es
luènh d'averar las jòias lo país
d'en Veríssimo mas ieu tanpauc e
benlèu qu'es per aquò que nos endevenèm. Es simple, generós e fervorós
coma pas dos. Non se resumís a l'infèrn de la violéncia urbana dels
documentaris ni mai al paradís de las plajas de sablina
de las cartas
postalas: se deu trobar endacòm entremièg, demest lo punar
e lo purar,
la larma
e
l'alarma. La tèrra de brasa, çò li dison, que lo fuòc escalfa e brutla
a
l'encòp. A, cossí me'n comborissi!